29.08.2020 Aufrufe

db 3-2020 Web

Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.

YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.

Mundart von Bruno Steuber, Littfeld

Mundart von Bruno Steuber, Littfeld

Jegwallde Jeschdallde

Min Frou koam loa noaheim on wönschde ser

va mir zom Meddaachesse moal Jegwallde Jeschdallde.

En gore Bekannte hädde doava jeschwärmt

– va wäje nochemoal so esse wie eh dr arme Zitt,

wo et kum wat Vernönfdijes ze kaufe goaw, on so. Hö döt

mr ser de Finger doanoa legge, awer mr moß alt wahne a

noam rechdije Rezept söche, falls mr net zofällich ääng va

dä ahle Sejerlänger Kochböcher em Rejal stoah häd. (örrer

och em Internet noagugge ka ...)

Awer woröm ech bi däm Obdrach so lache moßde woar

foljendes Jespräch bet minner Frou. Ech frowde se, öf se

sech unger däm Name da wat vörstelln könn. Etwas zöjerlech

koam da de Antwort: „Ich meine, das müßte was mit

gequälten Gestalten oder so zu tun haben, aber genau weiß

ich es nicht“... Doa ka mr moal wat seh! No läwt se alt

öwer foffzich Johr e Lettfe, hört gerne zo, wenn ällere Lüh

Platt schwätze, kapiert binoah alles, awer hi on doa görret

da doch noch so e paar Dingelcher, wo äwe Uswärdije

Problemcher bet oser Sproache ha. Es doch schüer, worr?

Moß ech ou dat Rezept loa obschriewe? Enä, glauwe

ech net; denn wä sech dröm kömmert örrer sogar Nubbe

häd ob jegwallde Jeschdallde wüerd wourl schwing fündich

wern.

EDütschland görret ah de 500 verscherene Weldbenn,

zo dän och de Hummeln jehörn. Bi os süd mr meisdens

donkele on helle Erdhummeln, Acker,- Gaarde,-

Schddääng,- on Baumhummeln. Die erkennt mr all ah

de Farwe, die awer net ömmer gliche sie.

Hummeln läwe nur en Sommer lang. De erschde die mr

noam Wender süd, si also junge Könijinne, die em Hearwest

noch begaddet wurne, eh dat se eh dn Wenderschloaf

ginge. Dörch vermehrde Produkzioa fa Glycerol, dat wie

e Frostschutzmeddel wirkt, on en iserne Razioa Nektar on

Pollen öwerschdo die junge Könijinne etliche Minusgrade.

Leider awer nur ääng va zeh.

Hummeln

Foto: Bruno Steuber.

E nem soziale Hummelvolk görret en Könijin, Ärwderinne

on Drohne, jenau so wie bi de Benn. Et göd awer

och Gugguggshummeln, die äre Eier eh fremde Nesder lä.

Die Könijin erzüjd, noadäm se sech erschdemoal Nahrung

jesochd on en nöjje Behausung jesöchd häd, als erschde

Amtshandlung Wachs, bout doadrus als erschdes e Honnichdöppche,

on sammelt doadren Nektar on Pollen als

Nourtfallrazioa för Schleechtwärer. Doanoa bout se ebenfalls

us Wachs en sojenannde Eiwiege. Dat si werrer zwo

Wachsdöppcher on doa komme da eh dat eine Döbbche

Pollen on Nektar (Hummelbrourt), äweso eh dat anger, on

doazo bes zo zeh Eiercher. Dat Ganze wüerd da bet ner

loftdörchlöassije Wachsschecht öwerzouwe. Se bout also,

angersch wie de Benn, kä sechseggije Wabenzellen. Se läd

sech da gwer öwer dat Döbbche bet dä Eier on wärmt se.

Noa drejj bes fönf Dahw (Tage) schlüpfe de Larve, on ernährn

sech erschdemoal fa dä Pollen on däm Nektar us däm

„Speisekämmerche“. Noa on noa vergröerßert die Könijin

die erschde Zellenanlage, edäm dat se nöjje Wachstönncher

about, on doa och werrer Pollen, Nektar on Eier redöt. So

erreicht dat Hummelvölkche em Louf des Johres en Beschdand

döscher 50 on 600 Diercher, je noa Hummelart.

Ohjefähr drejj Woche noa der Nöjjgründung fa so nem

Völkche si de erschde Nachkommen der Könijin sowit.

Foto: wikimedia commons.

Erschdemoal alles ofruchtbare Wifjer,

die etzend sämtleche Ärwede em

Nest öwernämme. De meisde beschaffe

Nahrung, angern betädije sech als

Amme, on vergröerßern dt Nest, on e

paar sojenannde Zofen kömmern sech

nur öm de Könijin. On die kennt nur

noch ääng Thema: Eier lä. Wennet sowit

es, entweggeln sech och fortpflanzungsfähije

weibliche Hummeln, on

us obefrochdede Eiern wern Drohne,

also männliche Hummeln. Dat alles

rejelt de Könijin dörch Afsonderung

beschdömmder Duftschdoffe. Die

frochtbare Wifjer si die zokünfdije

Könijinne, on paarn sech schbä em

Sommer bet dä Drohne, öm da em foljende

Johr en nöjje Kolonie ze grönde,

falls dat se dän Wender öwerschdoah.

Dat jesamde öwerije Völkche on och die ahl Könijin

öwerläwe die Saison leider net.

Benn wesse wo et gore Tracht, also Forer göd, wenn

Kundschafderinne en beschdömmder „Danz“ förm Flugloch

obführn. Se schwänzeln, säd dr Imker doazo. Bi de

Hummeln doagäje moß jede Sammlerin selwer rusfinge,

wo et sech lournt, brängt awer eh ärem korde Sommer pro

Flug bes zom 12fache a Pollen bet, wie en einzelne Benn.

On se ka bes ze 18 Schdonne am Daach ärwe! Leider nur

för dn Äjebedarf, d.h. Honnich ernde ka mr leider net va

dän Brömmelern. Dän Nektar bruche se als „Flugbenzin“,

Dr wechdichsde Notze för os Mensche es äwe de Beschdäubungsärwet

va dä Hummelcher em Jemös,- on Obstabou, bi

mir em Gaarde äwe a Drüwelcher on Schdachelsbeern. Et

göd mittlerweile Inschdidude, die Hummelvölkcher züchde,

on för düret Geld a grourße Jewächshusplandasche weltwitt

verkaufe. Deroahne hädde mir wahrscheinlech nemmeh jeden

Daach Tomade, Ärbern, Äbbel, Ärwetse, Burn on veeles

meh om Desch. En Noadäl es, dat solche Zuchtvölkcher

och Krankheire unger ose welle Hummeln verbreire konn.

Noa dr Saison wern die Zuchtvölkcher öwer d’n Müll

entsorjt, örrer verbrannt ... Denkest Du och, wat ech denke?

Awer öm ze öwerläwe sammeln ose welle Hummeln

usser va Obstbäum‘ on Jemösplanze och noch Nektar on

Pollen va veele Blome on Zierschdrüche. Hiddat Johr soah

ech de meisde eh de Wenderlinge, Krokusse, Azaleen,

kriechende Günsel, Rhododendron, Lörwezah, Beinwell,

Plattärwetse, Rourtklee on veele angern.

On weil die Brömmeler so wahne nötzlech si, söll mr

em äjene Gaarde näwer einheimische Schdrüche on Blome

och Nistmöchlechkeide abeere. Ferdije Hüsjer örrer

Boupläne zom Selwerboue fingt mr em Internet. Wie jesäd,

die Hummeln zahln och zo de welle Benn, on doava görret

(noch) ohjefähr vierhungert Sorde. Wespe si och werrer e

Thema för sech. En wunderbar bonde hanech a minnem

Insektenhotel römspegeliern seh. Metallic bloae Thorax

(Brost) on rouret Hingerdäl. Awer sowat va schüer … On

da koam och noch ääng, die wor nur hemmelbloa. Ka si,

et wor dt Wifje? Ech weiß et net. Dä Name es „Goldwespe“,

on ääng va hiddär Sorde nisdet sogar e Schneggehüser,

dat es netb jelouwe! Also net nur öwer jefährdede Benn

schwätze, sondern lewer va Insekten insjesamt. Se hanet

verdeent.

Foto: Bruno Steuber.

32 durchblick 3/2020 3/2020 durchblick 33

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!