gunduz-aktan-kitap-soyledikleri-ve-yazdiklari

SÖYLEDİKLERİ VE YAZDIKLARI
doğruya en yakın olarak kabul ediliyor. Avrupa kaynaklı
istatistikler de Osmanlı istatistiklerine çok yakın. İstanbul’da
1892’de kurulan, nüfus sayımından sorumlu idarenin ilk müdürü
bir Türk olmakla birlikte, idare daha sonra Fethi Franco adlı bir
Yahudi, 1893-1903 arasında Mıgırdıç Şınabyan adlı bir Ermeni ve
1908’den itibaren de bir Amerikalı tarafından yürütülmüş.
Ermenilerin Siyasi Hedef ve Mücadeleleri
Çoğu Ermeni ve tarihçilerin büyük bölümü, 1915-16
olaylarının bir soykırım olduğunu; yani Ermenilerin bir siyasi
grup olarak değil de, bir etnik ya da dini grup olarak, soykırım gibi
bir tehcire tabi tutulduklarını kanıtlamak için, Ermenilerin
terörizm de dahil siyasi amaçlı faaliyetlerinden ya hiç söz
etmiyorlar ya da çok kısa geçiştiriyorlar. Bir kısmı da Osmanlı
yönetiminin baskıcı olduğunu, buna karşı Ermenilerin kendilerini
savunmak ve haklarına sahip olmak amacıyla siyasi faaliyetlerde
bulunduklarını bildiriyor. Ermenilerin terör türü şiddete
başvurması, Balkanlar’daki Hristiyan halkların komitacıları,
hajduk, klepsos ya da çetnikleri gibi, büyük ve zalim bir güce
karşı, meşru savunma olarak hoş görülüyor. 12
Tarihsel olarak devletler hedef gruplara ırkçı saldırılar olmadığı
sürece etnik çatışma başlatmazlar. Ancak, daha önce de
açıklandığı üzere, Osmanlı İmparatorluğu’nda ırkçılık yoktur.
Etnik grupların imparatorlukları parçalamak suretiyle
bağımsızlıklarını kazanmak üzere mücadele başlattıkları daha
mantıklı bir varsayımdır. İşte Osmanlı İmparatorluğu’nda 19.
yüzyılın sonlarında görülen de budur.
Ermeniler de, bu Balkan kurtuluş mücadelesi modelini
benimsiyorlar. Hristiyan Balkan halkları gibi örgütlenip siyasi
faaliyette bulunuyorlar. Aslında bunu fazla yadırgamamak da
gerek. Zira Fransız Devrimi’nden sonra ortaya çıkan ulus-devletin
hakim olmaya başladığı bir çağda, çok dinli ve uluslu bir
imparatorluğa karşı bağımsızlık mücadelesi meşru sayılıyor.
12 Başlıca Ermeni isyanları şunlar: 1862 ve 1895 Zeytun; 20.6.1890 Erzurum; 15.7.1890
Kumkapı; 1892 Merzifon, Kayseri, Yozgat olayları; Ağustos 1894 1. Sassun isyanı; Eylül
1895 Bab-ı Ali gösterileri; 1895-96 Van isyanı; 1895’de Ermenilerin silahlı saldırılar
gerçekleştirdikleri şehirler: Trabzon, Erzincan, Bitlis, Maraş, Erzurum, Diyarbakır,
Malatya, Harput; 26.8.1896 Osmanlı Bankası baskını; 1904 2. Sassun isyanı; 21.7.1905
Sultan Abdülhamit’e bombalı suikast saldırısı; 1909 Adana İsyanı; Nisan 1915 Van İsyanı
vb.
Gündüz Aktan
199