gunduz-aktan-kitap-soyledikleri-ve-yazdiklari
gunduz-aktan-kitap-soyledikleri-ve-yazdiklari
gunduz-aktan-kitap-soyledikleri-ve-yazdiklari
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
SÖYLEDİKLERİ VE YAZDIKLARI<br />
Müslüman yerleşim yerlerine saldırmaya, Osmanlı kuv<strong>ve</strong>tlerini<br />
arkadan vurmaya, lojistik hatlarını kesmeye başladılar. Bu<br />
faaliyetlerin ilk adımını Van isyanı oluşturdu.<br />
Hükümet Ermenilerle anlaşma imkânlarının kaybolduğunu,<br />
Patrik aracılığıyla yaptığı uyarıların dikkate alınmadığını<br />
gördükten sonra bölge Ermenilerini, yine Osmanlı topraklarının bir<br />
bölümü olan Suriye <strong>ve</strong> Kuzey Irak’a tehcir etme kararını aldı.<br />
Başkumandan <strong>ve</strong>kili En<strong>ve</strong>r Paşa İçişleri Bakanı Talat Paşa’ya 2<br />
Mayıs 1915’te gönderdiği bir telgrafta, Rusların 20 Nisan günü,<br />
kendi sınırları içindeki Müslümanları perişan şekilde sınırlarımıza<br />
sürdüğünü bildiriyor; Van civarındaki Ermenilerin isyanına da<br />
atıfta bulunarak, Ermenilerin ya Rus sınırına sürülmesini ya da<br />
başka yerlere dağıtılmasını öneriyordu. Bunun üzerine Talat Paşa<br />
sorumluluğu bizzat yüklenerek, Ermeni tehcirini başlattı. Bir süre<br />
sonra da sorumluluğu paylaşmak için 30 Mayıs günü konuya<br />
ilişkin bir geçici yasa çıkarılmasını sağladı. Böylece komutanlara,<br />
asayişi bozan, silahlı saldırgan <strong>ve</strong> direnişçileri, tecavüz <strong>ve</strong><br />
direnişleri sırasında imha etme; casusluk <strong>ve</strong> vatana ihanet eden<br />
köy <strong>ve</strong> kasaba halkını tek tek <strong>ve</strong>ya toplu halde başka yerlere sevk<br />
<strong>ve</strong> iskan etme yetkileri <strong>ve</strong>rilmekle, tehcir işi orduya devredilmiş<br />
oldu. 22<br />
Buradan da görüleceği üzere Ermeni tehciri için çok önceden<br />
karar <strong>ve</strong>rilmiş olması, bu karara uygun olarak planlar yapılması,<br />
gerekli teşkilatlanmanın oluşturulması <strong>ve</strong> nihayet hazırlıkların<br />
tamamlanarak tehcire başlanması söz konusu olmadı. Ortada,<br />
doğu cephesindeki gelişmelerden endişelenen bir komutanın acilen<br />
önlem alınması talebi var. Hükümet bu talebe derhal cevap <strong>ve</strong>rmek<br />
istiyor. Önceden hazırlık yapılmadığı öylesine açık ki, İçişleri<br />
Bakanı Talat Paşa daha fazla gecikme olmasın diye, gerekli yasayı<br />
bile çıkarmadan göç hareketini başlatıyor. Yasa arkadan geliyor. Bu<br />
durumda yok etme kastıyla plan <strong>ve</strong> örgütlenme yapılması söz<br />
konusu değil.<br />
Yasanın metninde, sevk sırasında istirahatlerinin, can <strong>ve</strong> mal<br />
gü<strong>ve</strong>nliklerinin temini; “göç ödeneği”nden gıdalarının sağlanması;<br />
iskan için gerekli arazi tahsisi, ihtiyaç sahiplerine hükümetçe<br />
konut inşası; çiftçilere tohumluk, alet-edevat dağıtılması; geride<br />
bıraktıkları değerlerin bedelinin kendilerine ödenmesi; terk<br />
22 Osmanlı Belgelerinde Ermeniler: 1915-1920, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel<br />
Müdürlüğü Yayınları, 1994, s. 8.<br />
Gündüz Aktan<br />
207
Change language