Actualiteit als opportunity?

ij beleid. Dit lijkt voor de strategische ambitie „ideaal‟ omdat juist evidence-based beleid bij dergelijke acute
problemen ondergesneeuwd kan raken.
De directie Kennis, Innovatie en Strategie van IenM richt zich ook op het benutten van kennis en onderzoek.
Daarnaast komt de ambitie om de externe oriëntatie te verstevigen terug – vooral bij de strategen in de
decentrale eenheden. In tegenstelling dat de directie Kennis bij OCW wordt er weinig meegewerkt aan beleid.
Wel worden er eigen stukken geschreven, of wordt een coördinerende rol aangenomen bij overkoepelende
documenten als Kennisagenda‟s. Naar aanleiding van de tekst in de Houtskoolschets kan verwacht worden dat
de strategen op zoek gaan naar weak signals. Ook bij de directie van IenM blijkt de omgang met weak signals
niet vanzelfsprekend. De meer coördinerende rol lijkt veel capaciteit te kosten. Ook het organiseren van
bijeenkomsten om de „wetenschap‟ en „beleid‟ bij elkaar te brengen kost veel capaciteit. Wanneer er dan wel
„lange lijnen‟ worden ontdekt en gebeurtenissen zich voordoen die in de „lijnen‟ ingepast kunnen worden, blijkt
het voor de strategen lastig om deze strategische adviezen „urgent‟ te maken.
Werkwijzen: vraaggestuurd of agenderend?
De mate waarin directies vraaggestuurd of agenderend werken lijkt van invloed te zijn op de omgang met
gebeurtenissen. Bij zowel de directie Kennis van OCW, als – hoewel in kleinere mate – de directie Strategie van
VenJ komen vragen uit de organisatie om te helpen bij beleidsproblemen. Bij de directie Strategie zijn dit vaak
focusing events: overkoepelende thema‟s waar nog weinig over bekend is, die mogelijk in de toekomst van
groter belang blijken te zijn en die de publieke en politieke agenda kunnen - gaan - domineren. Het is opvallend
dat de vraag uit de organisatie aansluit bij de strategische ambitie van de directie om niet „incidentgericht‟ te
werken en zich bezig te houden met gebeurtenissen met een extensief karakter. Bij de directie Kennis OCW is
de vraaggestuurde opdracht vanuit beleidsdirecties een stuk groter. Hier wordt vrijwel alleen gericht op de
zichtbare gebeurtenissen, zowel focusing events als crises. Bij de directie IenM lijken minder vragen naar
aanleiding van „beleidsproblemen‟ binnen te komen. De directie wordt weleens benaderd om mee te denken of
een evaluatie van een Wet te schrijven, maar dit gebeurt in mindere mate naar aanleiding van een gebeurtenis
in het „veld‟.
Opvallend is dat alle drie de directies voor de agenderende rol waarbij ze adviezen of ideeën willen inbrengen
bij beleidsmedewerkers, of de top van de organisatie willen wijzen op mogelijke ontwikkelingen, op zoek gaan
naar zichtbare gebeurtenissen om hun „strategie‟ relevant of actueel te maken voor de organisatie. Dit blijkt
echter niet altijd gemakkelijk.
Opvallend is het verschil tussen de omgang met gebeurtenissen voor de agenderende opdracht tussen de
directie Strategie van VenJ en de directie Kennis van OCW. De directie Strategie richt zich op gebeurtenissen
die vooral „rechtsonder‟ in de matrix zijn te plaatsen, om zo hun „ontwikkelingen‟ te ontwaren. Daarbij heeft ze
wel de „zichtbare‟ gebeurtenissen nodig om deze ontwikkelingen „actueel‟ en van belang te maken voor de
organisatie. De directie Kennis lijkt meer een tegenovergestelde beweging in de matrix te maken. Hier wordt
actief op zoek gegaan naar zichtbare gebeurtenissen, om zo hun eigen backbone in te brengen.
Dilemma tussen inkapseling en afstoting
In de voorgaande subparagrafen is aangestipt dat de directies te maken hebben met institutionele factoren die
ervoor zorgen hoe er tegen de „strategische functie‟ wordt aangekeken in het departement. De strategen in de
directies hebben te maken met deze organisatiemechanismen die het „werk‟ sturen. In de omgang met
gebeurtenissen is terug te zien hoe de strategen omgaan met het zoeken naar een balans tussen „inkapseling
en afstoting‟. De strategische functie is volgens van Twist e.a. (2007) functioneel als de bestaande
organisatiestromen „verlegd‟ en „beïnvloed‟ worden, maar waarbij de strategen niet in ofwel inkapseling of
afstoting terecht komen.
104