Actualiteit als opportunity?

Cases
Strategen die werkzaam zijn in als „strategisch‟ aangemerkte eenheden zijn onderzoeksobject voor dit
onderzoek; zij hebben de opdracht gekregen om zich bezig te houden met strategie. Het is opvallend dat de
meeste van deze personen benadrukken dat zij „strategisch adviseur‟ zijn in plaats van „strateeg‟. In dit
onderzoek is de lijn van de „strategy-as-practice‟ benadering vastgehouden, en wordt met het woord „strategen‟
verwezen naar de onderzochte personen. Het beeld dat strategen zich bezig moeten houden met de lange
termijn is klassiek, het kan zelfs binnen de Rijksoverheid als de klassieke opdracht worden beschouwd. Het is
de vraag of alle strategen dit binnen de Rijksoverheid nog zo beschouwen. Door hen naar eigen opvattingen en
werkpraktijken te vragen zal gereconstrueerd worden hoe zij „strategie‟ opvatten en omgaan in hun
werkpraktijk met actuele gebeurtenissen. Juist door strategen en hun activiteiten te analyseren zal meer inzicht
geboden kunnen worden hoe strategen omgaan met dilemma‟s en opgaven in hun werkpraktijk.
Voor dit onderzoek worden drie strategische eenheden binnen drie ministeries onderzocht: de drie cases.
Verschillende strategen binnen deze eenheden zullen op twee niveaus worden geanalyseerd. Enerzijds zal
bevraagd worden wat hun strategische ambities zijn, en anderzijds zal bevraagd worden hoe zij feitelijk met
actuele gebeurtenissen zijn omgegaan. Door strategen van verschillende eenheden met elkaar te vergelijken
kan worden gepresenteerd welke factoren van invloed zijn op de omgang met actuele gebeurtenissen.
Er kunnen namelijk verschillen worden aangemerkt tussen strategen die werkzaam zijn binnen de ministeries.
Zo zijn er verschillen aan te merken in positionering binnen de organisatie, strategische ambities en daarnaast
in aard van het strategisch werk; welke opdrachten ze hebben gekregen of zij zichzelf geven.
Tegelijkertijd delen strategen bij de Rijksoverheid wel dezelfde dilemma‟s en opgaven rond de verhouding
tussen de organisatiestromen en „tijd‟. Door over de ministeries heen onderzoek te doen naar de strategische
omgang van strategen met actuele gebeurtenissen kan vanuit dezelfde dilemma‟s en opgaven juist een
variëteit aan mogelijkheden laten zien. Dit onderzoek focust op de ervaring van strategie in specifieke cases.
Ondanks deze focus kan beargumenteerd worden (vgl. Ackroyd et al., 1989; Llewellyn & Tapin, 2003) dat uit
de praktijken in deze cases algemene lessen kunnen worden getrokken.
Drie centrale strategische eenheden zijn geselecteerd: de directie Strategie bij het ministerie van Veiligheid en
Justitie, de directie Kennis bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de directie Kennis,
Innovatie en Strategie i.o. bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Deze drie directies zijn gekozen om
een variëteit te laten zien in de strategische functie binnen de Rijksoverheid, er is daarom expliciet gekozen
voor verschillende directies. Niet alleen kunnen er verschillen tussen de positionering binnen de organisatie
worden gemaakt, maar ook verschillen de strategen in de directies in ambities en aard van het strategisch
werk. Er is vooraf geen selectie gemaakt van „actuele gebeurtenissen‟, er is juist gereconstrueerd met welke
gebeurtenissen de strategen in meer of mindere mate in aanraking komen.
1.6 Relevantie
Llewellyn & Tapin concludeerden in 2003 dat strategie in de publieke sector voor wetenschappers en
professionals nog opereren in een „wilderness‟ betekende. Onderzoek naar strategie in de publieke sector en
binnen de Rijksoverheid in het bijzonder kent nog geen lange traditie. De laatste jaren is er in Nederland door
de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van kennis
omtrent strategievorming in het publieke domein. Hoewel ook hier vanuit de „strategy-as-practice‟ benadering
gekeken wordt is er in de feitelijke omgang van strategen met actuele gebeurtenissen nog geen “how to do it”
(vgl. Ansoff, 1980) onderzoek gedaan. Binnen het onderzoek van Van Twist e.a. (2007) is geconstateerd dat er
sprake is van een „tijdsdilemma‟ dat strategen ervaren in hun eigen werkroutines en die van hun omgeving.
Waarbij het lastig kan zijn de lange termijn in de gaten te houden als de omgeving gericht is op
beleidsproblemen van vandaag, en beleidsnota‟s die morgen afmoeten. Er is nog geen uitvoerige studie gedaan
naar hoe strategen met dit dilemma omgaan. Bovendien kan door het onderzoek naar de omgang met
15