Actualiteit als opportunity?

de onzichtbare, meer voorspellende en extensieve gebeurtenissen zoals weak signals.
Dergelijke gebeurtenissen kunnen namelijk ontwikkelingen voorspellen op de langere termijn.
Uit de interviews met de strategen blijkt dat er een tweedeling te maken is tussen de gebeurtenissen waar zij
mee in aanraking komen. De „moeilijke‟ vragen die de directie krijgt vanuit het departement lijken zich
inderdaad te richten op acute en zichtbare beleidsproblemen. Het is opvallend dat deze gebeurtenissen
enerzijds een incidenteel karakter hebben zoals de problemen rondom commercieel draagmoederschap.
Anderzijds hebben deze vragen ook iets extensiefs in zich. Volgens een respondent waren de problemen rond
commercieel draagmoederschap ook „strategisch‟ te noemen omdat er wellicht in de toekomst meer van
dergelijke juridische vragen zouden ontstaan. Een ander thema waarop een respondent gevraagd is om mee te
denken is rond het thema „de positie van de rechtspraak‟. De positie van de rechterlijke macht staat onder
druk, onder andere zichtbaar door het proces Wilders. Deze gebeurtenis is door haar extensieve karakter en
aandacht als focusing event te typeren.
Bij de agenderende werkzaamheden uit het Werkprogramma die het merendeel van de capaciteit beslaan,
wordt er volgens de respondenten gelet op „ontwikkelingen‟, of de „lange lijnen‟. De strategen stellen zich
hierbij juist complementair op aan de thema‟s die spelen bij de ambtelijke top. Het identificeren van
gebeurtenissen richt zich ook op deze „lange termijn‟ focus in plaats van „incidenten‟. De verwachting is dat de
strategen ontwikkelingen ontwaren via weak signals. Toch vinden de strategen het lastig om aan te geven
welke gebeurtenissen nu wijzen op deze ontwikkelingen. Voorbeelden van weak signals die zij geïdentificeerd
hadden werden nauwelijks genoemd. Wat wel naar voren kwam in de gesprekken is dat de strategen
gebeurtenissen gebruiken om met hun adviezen en ideeën aan te sluiten bij de rest van het departement. In de
rol van strategiemoderator worden lunchlezingen georganiseerd die een actueel thema als onderwerp kunnen
hebben. Al geeft een strateeg aan dat het wat hem betreft rondom Wikileaks lastig was om snel iets te
organiseren: “voordat je het weet is het weer weg”. Ook is er rondom de financiële crisis een studie gedaan,
om zo een toegevoegde waarde te kunnen bieden aan zowel de top van het departement als
beleidsmedewerkers door hen „vooruit‟ te laten kijken. Een opvallende methode die bij de directie gebruikt werd
is de signpoststudie. Aan de hand van tekenen en triggers is „terug‟ gekeken in welke richting van eerder
opgestelde scenario‟s de samenleving nu daadwerkelijk ging. Behalve de signpoststudie werden er geen
systematische methoden genoemd om gebeurtenissen te identificeren en interpreteren. De medewerkers
probeerden vooral door met elkaar, en anderen te „praten‟ belangrijke lijnen en thema‟s te ontdekken voor
projecten en onderwerpen.
Het interpreteren van gebeurtenissen verloopt langs twee lijnen. Enerzijds door op zoek te gaan naar
ontwikkelingen die onzichtbaar en extensief zijn. De strategen proberen dan de „vertaalslag‟ voor het VenJ
domein te maken. Door er met elkaar over te praten en te duiden wat „in de lucht‟ zit, wordt naar
belangwekkende ontwikkelingen en patronen gezocht. Ontwikkelingen kunnen belangwekkend zijn als de
beeldvorming in de samenleving niet strookt met de feitelijke praktijk zoals die naar voren komt in cijfers en
gegevens. Anderzijds worden gebeurtenissen van belang geacht die als het ware een „brug‟ vormen tussen de
waargenomen „ontwikkelingen‟ en de personen in de rest van het departement. Dit zijn de zichtbare
gebeurtenissen, zoals de kernramp in Fukushima waar robots zijn gebruikt. Dergelijke gebeurtenissen worden
„gematcht‟ bij lopende projecten in de directie, en als voorbeeld gebruikt om de ontwikkelingen „relevant‟ te
maken.
De interventies die strategen naar aanleiding van gebeurtenissen plegen zijn ook tweeledig. Enerzijds wordt er
in de rol van strategiemoderator geopereerd. Zo worden naar aanleiding van „moeilijke‟ vragen experts
uitgenodigd voor sessies met beleidsmedewerkers. Dit past in de strategische ambitie om „outside-in‟ te werk te
gaan en om de beleidsmedewerkers „verder te laten kijken‟. Ook worden er conferenties georganiseerd rondom
96