Actualiteit als opportunity?

Zichtbaar of onzichtbaar
Een eerste onderscheid van gebeurtenissen waarmee strategen in aanraking kunnen komen kan gemaakt
worden door te kijken naar de mate van zichtbaarheid. Duidelijk zichtbare en „grote‟ gebeurtenissen zijn
gemakkelijk op te pikken door strategen en ook door hun omgeving. Gebeurtenissen zijn zichtbaar wanneer zij
een grote impact veroorzaken op de omgeving en daardoor mogelijk opgepikt worden door burgers en de
media. Crises en rampen zijn daardoor lastig vermijdbaar voor de overheid en dit betekent dat om (re)actie
wordt gevraagd. Een voorbeeld van een dergelijke gebeurtenis is de brand in het bedrijf Chemie-Pack op een
industriegebied in Moerdijk op 5 januari 2011. Bij deze brand kwamen chemische stoffen vrij en ontstond een
grote rookwolk. Vanwege de rookontwikkeling werden de omgeving en enkele autowegen afgesloten, zoals een
deel van de A16, A17 en N3. Zowel tijdens als na de brand was er veel politieke en media aandacht voor de
gevaren voor de volksgezondheid vanwege – mogelijke- schadelijke stoffen die in de lucht, op de grond en in
het grondwater terecht zouden zijn gekomen. Overheidsoptreden is dan onontkoombaar. Ook het negeren van
focusing events, gebeurtenissen die zo krachtig zijn dat ze de publieke en politieke agenda kunnen bepalen, is
vrijwel onmogelijk.
In tegenstelling tot zichtbare gebeurtenissen zijn onzichtbare en „kleine‟ gebeurtenissen lastig te
ontwaren. Dit kan enerzijds voordeel bieden doordat er niet direct actie hoeft te worden ondernomen.
Anderzijds kunnen kansen en bedreigingen in de toekomst gemist worden. Het is echter lastig om dergelijke
gebeurtenissen als weak signals naar boven te halen, vaak zijn ze pas zichtbaar naar mate het signaal sterker
wordt of zich herhaalt. Strategische details zijn ook niet voor iedereen gemakkelijk zichtbaar. Dit zijn minder
zichtbare en kleine gebeurtenissen die een impact hebben op een beperkte groep direct betrokkenen.
Dergelijke details zijn niet voor iedereen van belang en moeten „opgepikt‟ worden. Tweede Kamerlid Sterk van
het CDA vroeg naar aanleiding van het krantenartikel „Klem tussen de regeltjes‟ (Telegraaf, 2011) tijdens het
„mondelinge vragenuurtje‟ hoe het kabinet een einde gaat maken aan het „regeloerwoud‟ voor gehandicapten
die graag aan het werk willen. Er zijn volgens haar teveel regels, terwijl er meer mensen aan het werk moeten
(Sterk, 2011). Staatssecretaris De Krom van Sociale Zaken was het met haar eens dat regels niet beperkend
moeten zijn (Tweede Kamer, 2011). Dergelijke op het oog wellicht kleine zaken als het instellen en wegnemen
van regels die de toegang tot de arbeidsmarkt van gehandicapten beperken, kunnen van betekenis zijn voor de
betrokkenen. Tegelijkertijd kunnen deze gebeurtenissen door erop in te spelen van „strategisch‟ belang zijn.
Incidenteel of extensief
Een tweede onderscheid van gebeurtenissen kan gemaakt worden door het uitgroeiende karakter van
gebeurtenissen nader te beschouwen. Zo zijn er gebeurtenissen zoals crises en strategische details die een
incidenteel karakter hebben. Deze gebeurtenissen kunnen in zekere zin omlijnd of afgebakend worden.
Een crisis zoals de brand bij het bedrijf Chemie-Pack in Moerdijk treedt plotseling op, en kan daarna weer gaan
liggen. Ook strategische details zijn „begrensd‟. Een weigering van een vergunning door de gemeente aan een
strandtenthouder kan voor de betrokkenen van strategisch belang zijn doordat de onderneming wellicht niet
kan aanvangen, maar is niet iets wat voor meer personen van betekenis is.
Er zijn ook gebeurtenissen met een extensief karakter. Deze gebeurtenissen kunnen zich
ontwikkelingen tot gebeurtenissen van grotere betekenis. Focusing events zijn gebeurtenissen die uitgegroeid
zijn tot onderwerpen die de beleids- en politieke agenda domineren. Dit uitgroeien, te vergelijken met een
sneeuwbal die door rolt, kan ervoor zorgen dat de impact op de langere termijn steeds groter wordt. Zo kunnen
„verhitte‟ issuelijnen ontstaan, of ideeën onder het mom van de gebeurtenis ook op de agenda worden gezet.
In juli 2010 werd de Hogeschool Inholland beticht van fraude met diploma‟s. Aan honderden studenten van de
opleiding Media en Entertainment Management zou ten onrechte een diploma verstrekt zijn. Hierdoor is de
bekostigingssystematiek in het hoger onderwijs onder druk komen te staan; de bekostiging werkt onder meer
op basis van het aantal verstrekte diploma‟s. Na Inholland kwamen meerdere hogescholen die verdacht werden
van diplomafraude in het nieuws. Naar aanleiding van onderzoek van de Onderwijsinspectie schreef
staatssecretaris Zijlstra een brief naar de tweede kamer: “de waarde van een hbo-diploma mag niet ter
30