Actualiteit als opportunity?

Aerotropolis
“Twee ruimtelijke economen die een boek hadden geschreven waarin ze zeiden dat de wereld toegroeit
naar een situatie dat eigenlijk het belangrijkste vervoer en het belangrijkste communicatie via de lucht
gaat. En dat de nieuwe steden dus ook vormen om een luchthaven en dat ze zelfs de overlast van de
luchthaven voor lief nemen, omdat de luchthaven de levensader van die stad is. In India en China zijn
meer dan honderd luchthavens gepland. En in Europa zijn steden en luchthavens vijanden van elkaar.
Terwijl ze elkaar heel hard nodig hebben over het algemeen. Maar dat is, niemand wil bij een
luchthaven wonen. Nee, maar als je daarvan afhankelijk bent wel. En niemand heeft door dat ze
daarvan afhankelijk zijn. Schiphol is een goed voorbeeld. Het is heel belangrijk voor toerisme in
Amsterdam en de werkgelegenheid die eromheen zit. En mensen doen net alsof die bedrijven en
toerisme er ook allemaal zouden zijn als die luchthaven er niet was. Interessant verhaal. Leuk om die
mensen een keer naar hier te halen.”
Opvallend is dat hoewel twee strategen aangaven de mogelijkheid inzagen om met eigen ideeën aan te sluiten
bij gebeurtenissen ze hiervan geen voorbeelden kunnen geven. De geïdentificeerde gebeurtenissen waar de
strategen mee komen, gaan vrijwel allemaal over zichtbare gebeurtenissen, waar de strategen vervolgens niet
mee in aanraking kwamen. Een strateeg is ervan overtuigd dat het kan: “Geen beter beleid dan na calamiteit”,
herhaalt hij een uitspraak die binnen RWS vaak wordt gebruikt. Wel verwezen de strategen naar politieke
veranderingen, zoals een kabinetswisseling of het Bestuursakkoord tussen het Rijk en de decentrale overheden,
als voorbeelden van gebeurtenissen waar ze op letten, om via beleidsdirecties zaken in te brengen. “Als
strategen houden we het wel in de gaten. Want soms kunnen bepaalde ontwikkelingen snel gaan.”
Interpreteren
De verschillende respondenten geven verschillende reacties op vragen waarom ze gebeurtenissen hebben
geïdentificeerd, van betekenis hebben bevonden of niet, en vervolgens mee aan de slag zijn gegaan. Wat
overeenkomt is een hoge mate van „fingerspitzengefühl‟, zoals een strateeg het aanduidt. Een andere
respondent geeft aan dat hij aan de slag gaat op basis van zijn eigen ideeën over wat „goed‟ is. Volgens hem
moeten adviezen en ideeën uitlegbaar zijn, zinvol zijn en vooral problemen verminderen. Ook geeft de
respondent aan dat je rekening moet houden met de relevantie van je ideeën. De strateeg merkt op dat
wanneer het relevant is voor de buitenwereld het ook relevant is voor je interne opdrachtgever: want die kan
zich ermee profileren.
Wanneer we deze opmerkingen in verband brengen met genoemde voorbeelden van gebeurtenissen, zien we
dat strategen signalen proberen te combineren. Een strateeg geeft het thema energietransitie als voorbeeld
waar ze mee aan de slag zijn gegaan toen andere medewerkers in het departement er nog niet zo veel mee
bezig waren. Hij heeft dit gedaan door het “combineren tussen die signalen die je ziet aankomen waar je wat
mee zou moeten, en de dingen die gewoon belangrijk zijn en sowieso moeten. Daar komt als het ware bij
elkaar het toekomstgerichte en de actualiteit”. De respondent maakt een onderscheid tussen de dingen die ze
zien aankomen en druk op thematiek wat „gewoon moet gebeuren‟. Niet alles is voor iedereen even urgent,
aldus de strateeg. Dit betekent dat hoewel de strategen gebeurtenissen identificeren en van belang achten,
denk aan het genoemde voorbeeld over de Aerotropolis, dat dit – nog – niet urgent is in de rest van het
departement of de buitenwereld. Een strateeg geeft ook aan dat iets waar je rekening mee moet houden de tijd
die andere betrokkenen nodig hebben om zich met jouw ideeën te vereenzelvigen. Je moet volgens hem als
strateeg wel in de gaten houden wie je voor de schenen schopt, en waar de schenen zitten.
Een strateeg lijkt vooral ontwikkelingen te interpreteren die verandering inluiden. Het gaat volgens hem om
patronen. Het zijn volgens hem bepaalde signalen, die vaak ook in de politiek opgepikt worden. “Zo‟n signaal
92