Шийдвэр гаргах
Шийдвэр гаргах
Шийдвэр гаргах
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
МОДУЛЬ 6: СЭДЭВ 3<br />
ШИЙДВЭР ГАРГАХ ЗАГВАР<br />
ТУХАЙН СЭДВИЙН ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ<br />
• Сайн бодолгүйгээр гаргасан шийдвэр өгөөж муутай байх нь элбэг.<br />
• Үүсээд байгаа асуудал, түүнтэй холбоотой өөрт байгаа хувилбарт үнэлгээ өгөн, улмаар<br />
ухамсартай шийдвэр <strong>гаргах</strong>ын тулд хүмүүс тухайн асуудлаар аль болох их мэдээлэл олж<br />
авах шаардлагатай байдаг.<br />
• <strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> үйл явц бүр өөрийн давуу болон сул талтай.<br />
• <strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> өөр өөр загвар нь хүмүүсийн хувьд харилцан адилгүй үр дүнтэй байдаг.<br />
• Дөрвөн алхамтай үйл явц гэдэг нь <strong>гаргах</strong> гэж байгаа шийдвэр, эсвэл шийдвэрлэх<br />
ёстой асуудлыг үг, өгүүлбэрээр найруулан хэлэх; тухайн нөхцөлд байж болох шийдлийн<br />
хувилбарыг олоод, жагсааж бичих; хувилбар тус бүрийн давуу болон сул талыг тодорхойлох<br />
замаар хувилбар тус бүрт үнэлгээ өгөх; гарч болох үр дагавар, үр дүнг эргэцүүлэн бодох<br />
гэсэн дөрвөн алхмаас бүрдсэн явц юм.<br />
• Тоон матриц нь тухайн нөхцөлд байж болох сонголтын хувилбарыг жагсаан бичээд, өөрийн<br />
хүрэхийг хүсч байгаа үр дүнгийн дарааллыг тогтоох замаар хэрэгждэг шийдвэр <strong>гаргах</strong> нэг<br />
арга юм. Тухайн нөхцөлд байж болох шийдлийн үр дүн нь хэр өндөр байгааг тооцоолох<br />
замаар хамгийн оновчтой хувилбарыг тодорхойлно.<br />
• Эвлүүлгийн загвар гэдэг нь тухайн нөхцөлд байж болох шийдвэрийн хувилбар болон<br />
түүнээс гарaх үр дагаврыг тодорхойлохдоо хувь хүний эрхэмлэдэг үнэт зүйл, дотоод<br />
мэдрэмжид нийцсэн шийдвэр <strong>гаргах</strong> загвар юм.<br />
ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА 1<br />
<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> дөрвөн алхамтай үйл явц<br />
Амьдралдаа гаргаж байсан үр дүн муутай нэгэн шийдвэрийн тухай санахыг суралцагчдаас хүсч,<br />
тухайн шийдвэрийг <strong>гаргах</strong> явцдаа юу хийсэн, бас юу хийгээгүй тухай бодуулна. 1-2 минутын<br />
хугацаа өнгөрсний дараа ямар зүйлс нь тэднийг ийнхүү муухан шийдвэр <strong>гаргах</strong>ад хүргэсэн<br />
тухай суралцагчдаас асууна. Нэг суралцагчийг өөрийнх нь саналаар дуудан гаргаад, бусад<br />
суралцагчийн хэлэх зүйлсийг самбарт юмуу том цаасан дээр бичүүлнэ. Хэрвээ суралцагчдад<br />
санаа авах зарим жишээ шаардлагатай болвол “<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> явцад тохиолдох алдаа”<br />
(Нөөц хэрэглэгдэхүүн 3.1) дотор байгаа зарим санааг хэлж, суралцагчдад эхлэх боломжийг нь<br />
хангаж өгнө. Суралцагчид хэлж дууссаны дараа гараагүй шинэ санаа байвал жагсаалт дотор<br />
нэмж бичнэ.<br />
Дараах асуултыг суралцагчдаас асууж, хэд хэдэн хариултыг сонсоно:<br />
Өөрийгөө буруу шийдвэр гаргасан гэдгийг олж мэдэхэд чамд ямар мэдрэмж төрж байсан бэ?<br />
Хэрвээ тухайн шийдвэрийг шинээр дахин нэг удаа <strong>гаргах</strong> боломж чамд олдвол чи юуг нь<br />
өөрчлөн хийх вэ?<br />
Өөртөө тохиолдсон энэ явдлаас чи ямар сургамж авсан бэ?<br />
Суралцагчдыг дөрвөн хүнтэй багт хуваагаад, “<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> дөрвөн алхамтай үйл явц”<br />
(Нөөц хэрэглэгдэхүүн 3.2) материалын нэг хувийг баг болгонд, эсвэл суралцагч бүрт тарааж<br />
өгнө. Тараах материалыг уншиж танилцахад хангалттай хугацаа өгнө. Ямар нэг асуулт байгаа<br />
эсэхийг лавлаад, суралцагчдын ойлгохгүй байгаа зүйлийг бүгдийг нь тайлбарлаж өгнө.<br />
Одоо самбарт бичсэн жагсаалт дахь зүйлийг нэг бүрчлэн уншаад, жишээ тус бүрийн дотор<br />
байгаа гаргасан алдаа нь шийдвэр <strong>гаргах</strong> үйл явцын аль алхам дээр тохиолдож байгааг<br />
суралцагчдаар тодорхойлуулна. Самбарт байгаа жишээнүүдэд шийдвэр <strong>гаргах</strong> нэгээс илүү<br />
алхам оногдож болохыг анхаараарай.<br />
“Дөрвөн алхмыг харуулсан хүснэгт” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 3.3) материалыг баг бүрт хүрэлцэхээр<br />
бэлдсэн бол тарааж өгнө. Харин том үзүүлэн хэлбэрээр бэлдсэн бол түүнийгээ дэлгэн<br />
харуулаад, дэвтэртээ хуулж авахыг хүснэ.<br />
Одоо “Чи ямар шийдвэр <strong>гаргах</strong> вэ?” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 3.4) нэртэй тохиолдлыг багуудын<br />
хооронд тэгш хуваарилан тарааж өгөх ба баг бүр оногдсон асуудал дээр ажиллан, шийдвэрээ<br />
<strong>гаргах</strong>даа “<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> дөрвөн алхамтай үйл явц”-ыг ашиглах ёстой гэдгийг хэлнэ.<br />
Багууд ажлаа гүйцэтгэж дууссаны дараа тайлан тавиулна. Баг бүр тайлагнаж дууссаны дараа<br />
бусад багаас дараах асуултыг асууна:<br />
Тухайн баг дөрвөн алхамтай үйл явцыг хэр сайн ашиглаж чадсан байна вэ?<br />
Тухайн нөхцөлд байж болох хамгийн оновчтой шийдвэрийг гаргаж чадсан гэж та нар бодож<br />
байна уу? Хэрвээ үгүй гэж бодож байгаа бол яагаад гэдгийг тайлбарлана уу?<br />
Дараа нь нийт суралцагчдаас доорх асуултыг асууж ярилцана.<br />
Дөрвөн алхамтай үйл явцыг ашиглах нь та нарт ямар санагдсан бэ?<br />
<strong>Шийдвэр</strong>ээ гаргаж байхад ямар мэдээлэл шаардлагатай байсан ба ямар мэдээлэл авахыг<br />
хүсч байсан бэ?<br />
Та нарын ашигласан мэдээлэл нь баримтын шинжтэй мэдээлэл байв уу, эсвэл хэн нэгэн хүний<br />
санаа бодол байсан уу?<br />
<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong>ад хангалттай мэдээлэл байхгүй байгаа тохиолдолд яах ёстой вэ?<br />
<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> загварын талаар та нар ямар бодолтой байна вэ? Яагаад?<br />
ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА 2<br />
<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> тоон матриц<br />
Суралцагч бүрт “<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> тоон матриц” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 3.5)-ийг нэг хувь тарааж<br />
өгөх, эсвэл нэг том үзүүлэн болгон бэлдэж ирсэн бол үзүүлэнгээ дэлгэн харуулаад, ангиараа<br />
хамтран хийх болно гэж хэлнэ. Нэг суралцагчийг өөрийнх нь хүсэлтээр Чимгээгийн түүхийг<br />
чангаар уншуулаад, дараа нь “Чимгээгийн матрицийн жишээ” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 3.6)-г<br />
ашиглан суралцагчидтай хамтарч бөглөнө.<br />
Чимгээгийн хувьд ямар ямар сонголт байгаа тухай асуугаад тэдний санал болгосон хувилбарт<br />
сонголтыг хамгийн эхний эгнээнд бөглөн бичнэ. Хэрвээ суралцагчид гурваас илүү хувилбарт<br />
сонголтыг санал болговол хүснэгт доторх эгнээний тоог нэмж болно. Суралцагчдыг чиглүүлэн,<br />
дараах хувилбарт сонголтыг гаргуулахыг хичээгээрэй.<br />
Үүнд:<br />
--<br />
Үр хөндөлт хийлгэх<br />
--<br />
Хүүхдээ гаргаад, өөрөө өсгөх<br />
--<br />
Хүүхдээ гаргаад, өөр хүнд өгч өсгүүлэх<br />
Дараа нь Чимгээ тухайн нөхцлөөс ямар шалгуур буюу үр дагаврыг <strong>гаргах</strong>ыг хүсч болох тухай<br />
бодохыг суралцагчдаас хүснэ. Түүний хамгийн чухал үр дагаврыг л нэрлэхийг суралцагчдаас<br />
хүсээрэй. Ингээд Чимгээгийн хүсч байгаа зүйлсийг нэгдүгээр баганад бичээрэй. Суралцагчдын<br />
өгөх хариултыг чиглүүлж дараах зүйлсийг нэрлүүлэхийг хичээгээрэй.<br />
Үүнд:<br />
--<br />
Санхүүгий хувьд тогтвортой бөгөөд биеэ даасан байдалтай байх<br />
--<br />
Үргэлжлүүлэн суралцах<br />
--<br />
Гэр бүлийн амьдралаа эхлүүлэх<br />
--<br />
Нэрээ цэвэр авч үлдэх<br />
24 25
Change language