Шийдвэр гаргах

МОДУЛЬ 6: СЭДЭВ 6
ЭРСДЭЛ ХИЙХ
ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА 3
Аз харьжээ
Зарим хүн өөрсдийгөө аз дайрна, эсвэл ийм зүйл тэдэнд тохиолдохгүй гэж бодсоны улмаас
(эдгээрийг харуулсан дээр дурдагдсан хариултаас сонгож хэлнэ) заримдаа эрсдэл хийдэг
болохыг бид дөнгөж сая мэдлээ гэж хэлээд энэ дасгал ажлыг эхлүүлнэ. “Ийм юм надад
тохиолдохгүй” гэдэгт итгэж явах нь бодитой итгэл болж чадах эсэх талаар суралцагчид ямар
бодолтой байгааг асууна.
Гарч болох хариулт:
--
Чадахгүй. Энэ зүйл нь хэн нэгэн хүнд тохиолддог л зүйл ба энэ хүн нь чи ч байж болно.
Дараа нь нэг суралцагчаар “Жаргал Тэмүүжин хоёрын түүх” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.3)-ийг
чангаар уншуулна. Дараа нь суралцагчдыг хүйсээр нь 4-5 хүнтэй багт хуваагаад, “Жаргал
Тэмүүжин хоёрын түүх” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.3)-тэй холбоотой самбарт бичсэн асуултад
хариулах даалгавар өгнө. Асуултад хариулж дуусахад эхний асуултыг чангаар уншиж өгөөд, нэг
багаар хариултыг хэлүүлнэ. Бусад багийн нэмж хэлэх зүйлийг сонсоно. Дараа нь хоёрдугаар
асуултыг уншаад, өөр нэг багаас хариултыг нь сонсоод, бусад багийн нэмж хэлэх санааг
нь сонсоно. Энэ маягаар бүх асуултын хариултыг авна. Суралцагчдын өгөх хариултуудыг
чиглүүлэн залахад туслалцаа болгон “Жаргал Тэмүүжин хоёрын түүх–Санал болгох хариултууд”
(Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.4) материалыг ашиглаарай. Одоо хуанлийн арга болон эмэгтэй хүний
биений юмны мөчлөгийн тухай нэмэлт мэдээллийг өгөх гэж байгаа тухай суралцагчдад хэлнэ.
“Нэмэлт мэдээлэл: Хуанлийн арга” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.6) үзүүлэнг дэлгэн харуулаад, нэг
суралцагчаар уншуулна.
Энэ мэдээллийг авсны үндсэн дээр дүгнэлт хийж Жаргал, Тэмүүжин хоёрын хувьд юу нь
бүтэлгүй болсныг тайлбарлуулна.
Гарч болох хариулт:
--
Хуанлийн арга нь амжилтгүй болох магадлал өндөртэй байдаг. Энэ аргыг давтан ашигласан
тохиолдолд амжилтад хүрэхгүй байх магадлал нэмэгдэнэ. Нэг жилийн хугацаанд 100
эмэгтэйгээс 25 нь жирэмслэх болно.
--
Тэр сард Жаргалын биений юмны мөчлөгийн үргэлжлэх хугацаа нь өөрчлөгдсөн байж
болно. Тэр үеэр охин шалгалттай байсны улмаас стресст орсон нь биений юмны мөчлөг
өөрчлөгдөхөд хүргэсэн байж болно.
--
Жаргал ямар үед нь хамгаалалтгүй бэлгийн хавьталд ороход аюулгүй, хэзээ нь эрсдэлтэй
гэдгийг тодорхойлохын тулд өөрийн биений юмны мөчлөгийн талаар хангалттай сайн
мэдэхгүй байсан.
Суралцагчдаас дараах асуултыг асууна:
Жаргал, Тэмүүжин хоёрын тохиолдолд бусад өсвөр насны хүүхдийн сурч авах ямар сургамжтай
зүйл байна вэ?
Гарч болох хариулт:
--
Аль нэг аргыг хэрэглэхээсээ өмнө тухайн арга болон түүний эрсдэлийн талаарх мэдээллийг
найдвартай эх сурвалжаас авах.
--
Аз дайрна гэж найдах хэрэггүй.
--
Бэлгийн хавьталд орох нь эрсдэл болон үүрэг хариуцлагыг дагуулж явдаг. Бэлгийн хавьталд
орохоос өмнө бэлтгэлтэй байх ёстой.
Залуу хүмүүс эрсдэл хийгээд, жирэмсэн болдогийн зарим нэг шалтгааныг нэрлэнэ үү?
Гарч болох хариулт:
--
Тэд өөрсдөд нь хэрэгтэй мэдээллийг аваагүй байдаг.
--
Тэд эрсдэлийн тухай мэдээллийг өөрийн хийх эрсдэлтэй холбож боддоггүй.
--
Тэд бэлгийн хавьтал болон жирэмслэлтийн талаар ташаа мэдээлэл авсан байдаг.
--
Хамгаалалтын тухай эцэг эхтэйгээ ярилцахаас тэд эмээдэг.
--
Хэрэглэх боломжтой байгаа аргад найз нь дургүй.
--
Аюултай бэлгийн хавьталд “үгүй” гэж хэлж, өөрийн эрхийг хамгаалахаар тэмцдэггүй.
ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА 4
Давтагдсан эрсдэл
Одоо давтагдсан эрсдэлийн асуудлыг авч үзэхийн тулд суралцагчдаар нэгэн төрлийн тоглоом
тоглуулна.
Суралцагчдыг гурван баг болгон хуваагаад, баг бүрт тоглоомын нэг хайрцаг юм уу, уут өгнө.
Энэ нь жирэмсэн болох эрсдэлтэй холбоотой тоглоом болохыг тайлбарлаад, “Давтагдсан
эрсдэлийн тухай тоглоом” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.7) үзүүлэнг дэлгэн харуулна.
Суралцагчдын хамтаар тоглоомын зааврыг уншаад энэ тоглоомыг 6 удаа тоглуулан, гарсан үр
дүнг тэмдэглэнэ. 6 тойргийн дараа уут/хайрцагт буй цаасны “Х” тэмдэгтэй нь нийт цаасны 30%
буюу бэлгийн хавьталд орохдоо хамгаалалт хэрэглэхгүй бол жирэмслэх магадлалтай тэнцүү
хэмжээний хувьтай байсныг хэлнэ.
Гарсан үр дүнг судлан, дараах асуултад хариулахыг хүснэ:
Аль нэг баг нь анхныхаа оролдлогоор амжилтгүй болсон уу?
Багууд нь нийт 6 оролдлогын туршид азтай юмуу азгүй байсан уу, эсвэл тэдний аз нь өөрчлөгдөж
байсан уу?
Тойргийн тоо нэмэгдэхийн хэрээр баг нь “жирэмсэлсэн” гэсэн үр дүнд хүрэх магадлал ямар
байсан бэ?
Гарч болох хариулт:
--
Тоглоом дуусах үед багуудын ихэнх нь юмуу бүгдээрээ “жирэмсэлсэн” байгаа. Оролдлогын
тоо нэмэгдэхийн хэрээр тухайн багийн “жирэмслэх” магадлал нэмэгдэж байна.
Энэ нь Жаргал, Тэмүүжин хоёрт тохиолдсон түүх дотор хэрхэн туссан байна вэ?
Гарч болох хариулт:
--
Энэ хоёр нь эрсдэлийг хэд хэдэн удаа давтан хийсэн бөгөөд үүний улмаас жирэмсэн
болох магадлал нь өссөн. Эцсийн дүнд хэдэн удаа аз дайрсны эцэст хүсээгүй үр дагавар
гарч ирсэн.
Суралцагчдаас дараах асуултыг асууна:
Нэг төрлийн эрсдэлийг хэд хэдэн удаа давтан хийхэд аз дайрах магадлал нь өсөх үү, буурах
уу?
Гарч болох хариулт:
--
Эрсдэлийг удаа дараа давтан хийхийн хэрээр тодорхой үр дагавар гарах магадлал их
болно.
68 69