Шийдвэр гаргах

МОДУЛЬ 6: СЭДЭВ 5
БОЛОМЖИЙГ ЦЭГНЭХ
ТУХАЙН СЭДВИЙН ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ
• Шийдвэр гаргахын өмнө дэмжсэн болон эсэргүүцсэн шалтгааныг дэнслэн бодож цэгнэх
хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, хэрвээ би энэ шийдвэрийг гаргавал ийм ийм давуу ба сул талтай
гэдгийг бодож хамгийн их давуу талтай шийдвэрийг гаргах нь аливаа эрсдлээс хамгаалах
урьдчилсан нөхцөл болно.
• Өсвөр насныхан, залуучуудад элбэг тохиолддог эрсдэлийн нэг болох хүсээгүй жирэмслэлт,
БЗДХ-аас сэргийлэхийн тулд бэлгийн амьдралтай холбоотой шийдвэр гаргахдаа аливаа
эрсдэлийг сайтар тооцож үзэх хэрэгтэй.
• Бэлгийн хавьталд орсноос янз бүрийн үр дагавар гарах боломжтой. Тухайлбал, жирэмслэх,
бэлгийн замаар дамжих халдвар (БЗДХ) авах гэх мэт.
• Бэлгийн харилцааны талаарх хүмүүсийн үнэт зүйл, итгэл үнэмшил янз бүр байдаг ба эдгээр
нь хүмүүсийн шийдвэрт нөлөөлдөг.
• Бэлгийн хавьталд орохоосоо өмнө бэлгийн зан үйлтэй холбоотой сөрөг үр дагавар болон
тэдгээрээс өөрсдийгөө хэрхэн хамгаалах тухай найзтайгаа хэлэлцэх нь маш чухал.
• Бэлгийн янз бүрийн зан үйлийг турших, үйлдэх талаар шийдвэр гаргахаасаа өмнө гарч
болох үр дагаврыг зохицуулах, эсвэл хүлээн авах бэлтгэлтэй байх ёстой.
БАГШИД ӨГӨХ ЗӨВЛӨМЖ
Өсвөр үеийнхэн бодит амьдрал дээр бэлгийн хавьтал болон бэлгийн зан үйлтэй тулгарахаас
өмнө энэ асуудлын тухай бодсон байх нь маш чухал. Монголын өсвөр үеийнхний 25% нь 17 нас
хүрэхээсээ өмнө бэлгийн хавьталд анх орж үзсэн байгаа нь судалгааны үр дүнгээс харагдаж
байна. Энэ баримт нь 14-15 ба түүнээс дээш насныханд уг хичээлийг заах хэрэгтэй болохыг
харуулж байна.
СУРГАЛТЫН ЯВЦ
Энэ сэдвийг эхлэхийн өмнө яагаад өсвөр насны ийм олон хүүхэд хүсээгүй үедээ жирэмсэлдэг,
мөн бэлгийн замаар дамжих халдвар авдаг тухай суралцагчдаас асууна. Суралцагчдын хэн нэг
нь “бэлгийн хавьтлын талаар сайн шийдвэр гаргаж чадаагүй учраас”, эсвэл “бодоогүй” гэсэн
шалтгааныг нэрлэтэл нь суралцагчдын санал, хариултыг хүлээж авна. Энэ удаагийн сэдвээр
бэлгийн зан үйлтэй холбоотой гаргах шийдвэрийн талаар нухацтай тунгаан бодох болно гэж
хэлнэ.
ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА 1
Дэмжсэн болон эсэргүүцсэн шалтгаан
Бэлгийн харилцаатай холбоотойгоор өсвөр насныхны өмнө тулгардаг хамгийн том сонголт нь
юу байдгийг суралцагчдаас асууна.
Гарч болох хариулт:
--
Бэлгийн хавьталд одоо орох уу, эсвэл хойшлуулан хүлээх үү?
“Боломжийг цэгнэх нь” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 5.1) нэртэй үзүүлэнгээ дэлгээд, өсвөр насныхны
сонгож болох бэлгийн хавьталтай холбоотой хоёр сонголтыг энэ үзүүлэн дээр харуулсан
байгааг суралцагчдад тайлбарлана. Ийм шийдвэр гаргах шаардлагатай тулгараад байгаа
хосын тухай дараах тохиолдлыг суралцагчдад уншиж өгнө.
Батбаяр, Энхмаа хоёр хоёулаа 16 настай. Тэр хоёр уулздаг болсоор хагас жил болжээ. Энэ
хоёрын нэг нь бэлгийн хавьталд орохыг хүсч байгаагаа дахин дахин хэлж ятгасаар байгаа
боловч нөгөөх нь сургуулиа төгстөл бэлгийн хавьталд оролгүй хүлээхийг хүсч байгаа.
Суралцагчдыг эрэгтэй эмэгтэйгээр нь хувааж хоёр баг болгоно. Хэрвээ олон суралцагчтай бол
багийн тоог нэмж болно. Баг бүрийг үзүүлэн дээр байгаа зүйлийг дэвтэртээ хуулж бичихийг
хүсээд, Батбаяр бэлгийн хавьталд оролгүй хүлээх ямар шалтгаан байх тухай бодох даалгаврыг
хөвгүүдийн багт өгнө. Энхмаа бэлгийн хавьталд оролгүй хүлээх ямар шалтгаан байх тухай
бодох даалгаврыг охидын багт өгнө. Багууд даалгавраа хийж дууссаны дараа, ямар нэгэн зүйл
хийхийг юмуу хийхгүй байхыг шийдэх гэж байгаа үед өөрт байгаа боломжийг цэгнэн үзэх нэгэн
аргыг суралцагчдад танилцуулах гэж байгааг хэлнэ. Үзүүлэн дээр харуулсан жагсаалт доторх
зүйлийг нэг нэгээр нь авч үзээд, тухайн зүйлд 1-10 хүртэл оноо өгөхийг багуудаас хүснэ. “10”
гэсэн оноо нь шалтгааныг маш чухал бөгөөд маш их ач холбогдолтой гэж үзсэн үг болно.
Харин “1” гэсэн оноо нь тухайн шалтгааныг чухал бус ба ач холбогдолгүй гэж үзсэн үг болно.
Шалтгаан тус бүрт оноо өгөхөд багаар нь ажиллуулна. “Дэмжсэн шалтгааны жагсаалт” болон
“эсэргүүцсэн шалтгааны жагсаалт”-ын аль алинд нь оноо өгнө.
Дэмжсэн шалтгааны жагсаалт
Эсэргүүцсэн шалтгааны жагсаалт
Дараа нь багана бүрийн авсан нийт оноог нэмж үзнэ. Хамгийн өндөр оноо авсан багана нь
хамгийн сайн үндэслэл бүхий шалтгаантай шийдвэр болно. Багууд энэ даалгаврыг гүйцэтгэж
дуусахаар одоо бэлгийн хавьталд орохыг дэмжсэн хамгийн сайн 3 шалтгаан (хамгийн өндөр
оноо авсан 3 шалтгаан), мөн хүлээхийг дэмжсэн хамгийн сайн 3 шалтгааныг тус бүрт нь
дугуйлна. Дараа нь аль шийдвэр нь хамгийн өндөр оноо авсан, бэлгийн хавьталд одоо орох
нь зөв, хүлээх нь зөв гэдгийг харуулсан хамгийн сайн шалтгаан нь ямар зүйл байсныг баг бүр
нөгөө багтайгаа хуваалцана.
“Бэлгийн хавьталд одоо орохыг дэмжсэн болон эсэргүүцсэн үндэслэл” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн
5.2) материал доторх жагсаалтаас суралцагчдын нэрлээгүй орхисон зүйл байгаа бол тэдгээрийг
чангаар уншиж өгнө.
БАГШИД ӨГӨХ ЗӨВЛӨМЖ
Өөр өөрийн гаргасан шийдвэрийг өөр хүнд хэлж, ангийнхантайгаа хуваалцахыг шаардахгүй
гэдгийг суралцагчдад хэлнэ
Эцэст нь суралцагчдаас дараах асуултыг асууна:
Батбаяр, Энхмаа хоёрын одоо бэлгийн хавьталд орохыг хүсч байгаа хүслийг дэмжсэн
шалтгааны дотор гарсан ижил зүйлсийн заримыг нэрлэнэ үү?
Батбаяр, Энхмаа хоёрын одоо бэлгийн хавьталд орохыг хүсч байгаа хүслийг дэмжсэн
шалтгааны дотор гарсан ялгаатай зүйлийн заримыг нэрлэнэ үү?
Тэр хоёрын хүлээх хүслийг дэмжсэн ижил шалтгаанаас заримыг нэрлэнэ үү?
44 45