Шийдвэр гаргах
Шийдвэр гаргах
Шийдвэр гаргах
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
МОДУЛЬ 6: СЭДЭВ 6<br />
ЭРСДЭЛ ХИЙХ<br />
ЗОРИЛГО<br />
Суралцагчид шийдвэр <strong>гаргах</strong> явцын нэгэн бүрэлдэхүүн хэсэг болсон эрсдэлд үнэлгээ дүгнэлт<br />
өгч сурах явцдаа хамгаалалтгүй бэлгийн хавьталтай холбоотой шийдвэр болон тэдгээрээс<br />
гарах үр дагаврт онцгой анхаарал хандуулах болно.<br />
ЗОРИЛТ<br />
Энэ сэдвийн эцэст суралцагчид дараах мэдлэг, чадвартай болсон байна.<br />
Үүнд:<br />
• Эрсдэлийн гурван төрлийг нэрлэх.<br />
• Өөрсдөө зайлсхийхийг хүсэж байгаа гурван төрлийн эрсдэлийг нэрлэх.<br />
• Яагаад зарим эрсдэлийг хийгээд үзэх нь зүйтэй, заримыг нь хэрэггүй байдгийг тайлбарлах<br />
• Аль нэгэн эрсдэлийг хийгээд үзэх нь зүйтэй эсэхийг үнэлэхэд тус болох хоёр хүчин зүйлийг<br />
нэрлэх.<br />
Бэлтгэх зүйл<br />
• Том цаас, эсвэл самбар<br />
• Самбарын үзэг, эсвэл шохой<br />
• Багц хөзөр<br />
• Хайрцаг эсвэл уут–3 ширхэг<br />
• Тоглоомын хэсгүүд –“X” гэсэн тэмдэгтэй 6 хэсэг, “O” гэсэн тэмдэгтэй 12 хэсэг<br />
• “Эрсдэлтэй нөхцөлүүд” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.1)–Гурван суралцагч бүрийн дунд нэг<br />
тохиолдол оногдож байхаар хувилна.<br />
• “Эрсдэлийг үнэлэх хүснэгт” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.2)–том үзүүлэн хэлбэрээр<br />
• “Жаргал,Тэмүүжин хоёрын түүх” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.3)–нэг хувь<br />
• “Жаргал,Тэмүүжин хоёрын түүх-Санал болгож байгаа хариулт” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.4)–<br />
Багшид зориулсан мэдээлэл<br />
• “Нэмэлт мэдээлэл: Жирэмслэлт ба БЗДХ” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.5)–том үзүүлэн<br />
хэлбэрээр<br />
• “Нэмэлт мэдээлэл: Хуанлийн арга” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.6)–том үзүүлэн хэлбэрээр<br />
• “Давтагдсан эрсдэлийн тоглоом” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.7)–том үзүүлэн хэлбэрээр<br />
• “Давтагдсан эрсдэл” хэсэгт ашиглах 3 уут юмуу хайрцаг бэлтгэнэ. Уут юмуу хайрцаг<br />
болгонд “Х” гэсэн тэмдэгтэй тоглоомын хоёр хэсгийг, “О” гэсэн тэмдэгтэй тоглоомын<br />
дөрвөн хэсгийг хийнэ (тоглоомын хэсэг гэдэг нь хэсэг цаас юмуу карт байж болно). Улмаар<br />
уут юмуу хайрцаг бүрт нийт зургаан хэсгийг хийсэн байна.<br />
ТУХАЙН СЭДВИЙН ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ<br />
• <strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> үйл явц нь тодорхой эрсдэлийг агуулсан байдаг.<br />
• Эрсдэл гэж хор хөнөөл, зовлон шаналал юмуу гарз хохирол амсах магадлал, боломж юм.<br />
• Зарим төрлийн эрсдэлийг хийхэд аюултай байхад зарим нь сэтгэл хангалуун, сайхан байж<br />
мэднэ.<br />
• Эрсдэлийг үнэлэхийн тулд хүн тодорхой нэг үйлдлээс гарч болох ашигтай болон хор<br />
уршигтай үр дагаврыг мэдсэнээр тэдгээрийг хэр их хүсч байгаа болон хүсэхгүй байгаагаа<br />
тодорхойлоод, гарах магадлалыг үнэлж, эдгээр хүчин зүйлсийг хооронд нь харьцуулан<br />
цэгнэж үзэх ёстой.<br />
• Хүмүүс эрсдэлийг дахин дахин хийж байвал тэд “тоглоомд алдах” магадлал ихтэй болно.<br />
Өөрөөр хэлбэл, эдгээр хүмүүсийн хувьд тодорхой үр дагаврыг амсах магадлал нь өснө.<br />
• Бие махбодын эрсдэл гэдэг нь өөрийн биед гэмтэл, хор хохирол учруулах магадлалыг<br />
хэлнэ.<br />
• Сэтгэл санааны хувьд гуньж гутрах, зовж шаналах юмуу, эсвэл хохирол учруулах<br />
магадлалтай бол сэтгэл санааны эрсдэл болдог.<br />
• Өөрийн нийгмийн амьдрал юмуу нэр хүндэд хохирол учрах магадлал бол нийгмийн эрсдэл<br />
болно.<br />
• Эрэгтэй болон эмэгтэйчүүдийн хувьд БЗДХ авах эрсдэлүүд адилхан байдаг.<br />
ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА 1<br />
Эрсдэлтэй үйлдэл<br />
Суралцагчдыг гурван хүнтэй багт хуваана. “Эрсдэлтэй нөхцөл” (Нөөц хэрэглэгдэхүүн 6.1)<br />
материалаас авсан тохиолдлыг баг бүрт хувааж өгөөд, багаар хариулах асуултыг самбарт<br />
бичнэ:<br />
Энэ хүн ямар зүйлд итгэлтэй байна вэ?<br />
Түүний энэхүү итгэл нь юунд үндэслэсэн байна вэ?<br />
Та нарын бодлоор энэ хүн итгэлтэй байх ёстой юу, үгүй юу? Яагаад?<br />
Энэ хүн ямар эрсдэл гаргаж байна вэ?<br />
Түүнд юу тохиолдож болох вэ? Гарах магадлалтай бүхий л үр дагаврыг жагсаан бичээрэй.<br />
Суралцагчид энэ даалгаврыг гүйцэтгээд дуусахаар нэг ижил тохиолдол дээр ажилласан багаас<br />
өөрсдийн боловсруулсан санааг нэг нэгээр нь танилцуулахыг хүснэ. Нэг ижил тохиолдол дээр<br />
ажилласан бүх баг ажлаа танилцуулаад дуусахаар дараах асуултыг асууна.<br />
Өөр өөр багуудын өгсөн хариулт дотор ямар нэг ялгаа байна уу? Та нар эдгээр ялгааг<br />
зохицуулж чадах уу?<br />
Өөр нэмж хэлэх зүйл байна уу?<br />
Тохиолдлыг бүгдийг нь хэлэлцэж дуусаад нийт суралцагчдад хандан дараах асуултыг асууна:<br />
Эдгээр тохиолдолд гарсан хүмүүсийн бодож байсан ямар санаа нь буруу байсан бэ?<br />
Гарч болох хариулт:<br />
--<br />
Хэт их итгэл, эсвэл буруу, хуурамч итгэл<br />
--<br />
Буруу төсөөлөл (жишээлбэл, боловсролтой, цэвэр цэмцгэр харагдаж байгаа хүүхнүүд нь<br />
БЗДХ өвчингүй байдаг, олон охинтой зэрэг явалдахгүй, нэг удаадаа ганц л найз охинтой<br />
байснаар БЗДХ-аас урьдчилан сэргийлж болно.)<br />
--<br />
Түрүүчийн удаа бүх зүйл бүтэмжтэй байсан тул энэ удаад ч гэсэн муу юм болохгүй гэж<br />
итгэх.<br />
58 59