Шийдвэр гаргах
Шийдвэр гаргах
Шийдвэр гаргах
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
МОДУЛЬ 6<br />
ШИЙДВЭР ГАРГАХ<br />
УДИРТГАЛ<br />
ШИЙДВЭР ГАРГАХ ЧАДВАР ГЭЖ ЮУ ВЭ?<br />
Хүмүүс өдөр бүр олон янзын шийдвэр гаргадаг. Эдгээр шийдвэрийн зарим нь ямар хувцас<br />
өмсөх, үдийн хоолон дээрээ юу идэх гэх мэт харьцангуй жижиг зүйл байхад зарим нь бидний<br />
амьдралд арай чухал нөлөө үзүүлэхүйц их сургуульд ямар мэргэжлээр суралцах, ямар<br />
хүнтэй гэрлэх, тамхи татаж эхлэх эсэх, бэлгийн харилцаанд хэзээ, хэнтэй орох гэх мэт байж<br />
болно. Гэсэн хэдий ч илтэд энгийн буюу чухал биш шийдвэр нь ч гэсэн тодорхой нөхцөл<br />
байдалд чухал ач холбогдолтой байж болох ба улмаар шийдвэр <strong>гаргах</strong> чадвар сайтай байх<br />
шаардлагатай болдог. Жишээ нь, хэрвээ чи ажил олгох хүнтэй уулзах гэж байгаа бол өмсөх<br />
хувцсандаа анхаарах шаардлагатай болно. Мөн эрүүл мэндийн байдлаасаа хамаарч идэх<br />
хоолоо сонгохдоо ч анхаарал тавих шаардлага гарна гэх мэт.<br />
<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> чадвар гэдэг нь амьдралдаа тохиолдох аливаа асуудалд ухамсартайгаар<br />
хандах, гарах үр дагаврыг нь бусад хүнд юмуу нөхцөл байдалд даатган орхихын оронд сонголт<br />
хийхэд өөрөө идэвхтэй байр суурьтайгаар оролцох тухай асуудал юм. Үүнийг хамгийн үр<br />
өгөөжтэй болгохын тулд өөрийн хэрэгцээ шаардлагыг хангах, өмнөө тавьсан зорилгодоо хүрэх<br />
шийдвэрийг ухамсартай, системтэй сонгоход нь тус болдог хэд хэдэн алхам, үйл явц байдаг ба<br />
түүнийг амьдралдаа хэрэгжүүлэх нь чухал юм. Тухайн нөхцөлд байж болох хувилбарт сонголт,<br />
гарах үр дагавар, сонголт тус бүрийн давуу болон сул талыг тооцоолохын зэрэгцээ өөрийн<br />
эрхэмлэдэг үнэт зүйл, төрж буй дотоод мэдрэмжийг цэгнэж үзэх боломжийг дээрх арга зам<br />
буюу алхмууд олгодог. Өөрийн ирээдүйн төлөвлөгөө, зан үйлийнхээ талаар, эсвэл бусад хүнтэй<br />
тогтоосон холбоогоо хэрхэн зохицуулах талаар сонголт хийхэд энэхүү сэдэв тус нэмэр болно.<br />
ШИЙДВЭР ГАРГАХ ЧАДВАР ЯАГААД ЧУХАЛ ВЭ?<br />
<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> чадвар эзэмшээгүй, зохих туршлагагүй хүнд томоохон хэмжээний шийдвэр<br />
<strong>гаргах</strong> нь хэцүү, давж дийлэхээргүй зүйл мэт санагдаж болох юм. Үүний улмаас зарим хүн<br />
өөрийнх нь амьдралд чухал ач холбогдолтой, чухал нөлөө үзүүлж мэдэх шийдвэрийг <strong>гаргах</strong>аас<br />
зайлсхийх юмуу хойшлуулахад хүрдэг. <strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> асуудлыг хойшлуулах, эсвэл үүнээс<br />
зайлсхийх нь тухайн хүнийг сонголтоо зөв хийх боломжоо алдахад хүргэж болно. <strong>Шийдвэр</strong>ээ<br />
хойшлуулж байгаа юмуу шийдвэр <strong>гаргах</strong>аас зайлсхийж байгаа хүмүүс хяналтаа алдаж<br />
байгаагаа мэдэрч, улмаар өөрт нь хэцүү, эвгүй санагдан, сэтгэлийн хямралд орж, хүсээгүй<br />
холбоо харилцаа юмуу нөхцөл байдалд орж болзошгүй.<br />
<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> талаар зохих чадвар эзэмшээгүй байх, эсвэл яарч шийдвэр гаргаснаар тухайн<br />
асуудалтай холбоотой байгаа бусад хүчин зүйлийг харгалзан үзэлгүй тааруухан шийдвэр<br />
<strong>гаргах</strong>ад хүрч, улмаар тухайн хүн эцэстээ өөрөө харамсаж мэдэх үр дагавар бүхий нөхцөл<br />
байдалд орчихсон байх магадлалтай. Иймэрхүү тааруухан шийдвэр гаргасан хүмүүс эцэст нь<br />
өөрсдийгөө ямар ч эрч хүч, эрх мэдэлгүй болсон гэж бодох, эсвэл зөв шийдвэр <strong>гаргах</strong> гэсэн<br />
оролдлого хийгээд байгаа хэрнээ өөрөө хүсээгүй үр дагавартай тулгарч байгаагаа мэдэрч,<br />
улмаар сэтгэл хангалуун байж чадахгүйд хүрнэ. Гэтэл нөгөө талаасаа сайн шийдвэр <strong>гаргах</strong><br />
чадвар нь шийдвэр <strong>гаргах</strong> үйл явцад өөрөө идэвхтэй оролцох, цаг хугацаагаа зөв сонгох,<br />
бүтээлч байх боломжийг хүнд олгодог. Аль шийдвэр нь чухал ач холбогдолтой, аль нь илүү<br />
анхаарах шаардлагатай, аль нь арай бага хүчин чармайлттайгаар шийдвэрлэж болох асуудал<br />
вэ гэдгийг тогтооход шийдвэр <strong>гаргах</strong> чадвар нэн чухал шаардлагатай. <strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> чадвар<br />
сайтай хүн шийдвэрийг <strong>гаргах</strong>аа хойшлуулах, түүнээс зайлсхийх зэрэг алхам хийдэггүй.<br />
Тэд өөрт нь байгаа хувилбарт сонголтуудаас гарч болох үр дагавруудыг жагсаан бичээд<br />
дүн шинжилгээ хийж, эдгээр үр дагаврын тохиолдох магадлалд үнэлгээ дүгнэлт өгөхдөө<br />
өөрсдийнхөө мэдрэмж болон эрхэмлэдэг үнэт зүйлсийг тооцож чаддаг. Тэдний гаргасан<br />
шийдвэр нь бодит хүлээлт дээр тулгуурласан, өөрсдийнх нь үзэл бодол, үнэт зүйлтэй нийцсэн<br />
байдаг ба тэд нэгэнт гаргасан шийдвэрээ бусад хүний нөлөөнд авталгүйгээр хэрэгжүүлэх<br />
чадвартай байдаг.<br />
ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ<br />
Дөрвөн алхамтай үйл явц<br />
<strong>Шийдвэр</strong> <strong>гаргах</strong> үйл явцыг дөрвөн алхам болгон хуваадаг. Нэг дэх алхам нь <strong>гаргах</strong> гэж байгаа<br />
шийдвэр юмуу шийдэх ёстой асуудлаа тодорхойлох явдал юм. Дараа нь хоёр дахь алхам буюу<br />
тухайн нөхцөлд байгаа боломжийн хувилбаруудыг тодорхойлон, жагсааж бичнэ. Гурав дахь<br />
алхмыг хийхдээ хувилбар тус бүрийн давуу болон сул талыг дүгнэх замаар тус бүрт нь үнэлгээ<br />
өгөх, харин дөрөв дэх алхмаар хувилбар тус бүрээс гарах үр дагаврыг үнэлж үзээд, эцсийн<br />
шийдвэрээ гаргана.<br />
Тоон матриц<br />
Энэ бол тодорхой нэг шийдвэрийн хувьд байгаа боломжит сонголтуудыг хооронд нь тоон<br />
аргаар харьцуулах боломж олгосон шийдвэр <strong>гаргах</strong> арга юм. Энэ аргыг хэрэглэхдээ өөрийн<br />
хүсэж байгаа үр дагавруудыг жагсаан бичээд, эдгээрийн тэргүүлэх зэрэглэлийг нь тогтоож,<br />
дараа нь тухайн сонголтоос гарах үр дагавар магадлалыг тооцоолон үзнэ. Энэ магадлалыг<br />
тогтоосны дараа нь тухайн үр дагаварт уг хүний оноосон тэргүүлэх зэрэглэлийг заасан<br />
оноогоор үржүүлэх ба ийм аргаар тухайн хүний хамгийн ихээр хүсэж байгаа үр дагавар нь аль<br />
сонголтоос урган гарах хамгийн их магадлалтай болохыг харуулсан тоон үзүүлэлтийн арга юм.<br />
Эвлүүлгийн загвар<br />
Энэ загвар нь шийдвэр <strong>гаргах</strong> чадварт арай илүү хийсвэр байдлаар хандах хандлагыг<br />
баримталдаг. Энэ загварыг ашиглаад, шийдвэр <strong>гаргах</strong> гэж байгаа хүн нь өөрийн эрхэмлэдэг<br />
үнэт зүйл, өөрийн мэдрэмж, дотоод сэтгэлээ тухайн нөхцөлд байж болох сонголт болон<br />
түүнээс урган гарах үр дагаврын талаарх мэдээллийг бүхэлд нь харьцуулж үзнэ.<br />
Эрсдэл<br />
Эрсдэл гэдэг нь тухайн асуудлыг шийдвэрлэхэд гарч болзошгүй сөрөг нөлөө, хор уршиг, аюул<br />
занал буюу тэдгээрийн тохиолдох боломж юм. <strong>Шийдвэр</strong> гаргаж байхдаа эрсдэлийг тооцох нь<br />
гарах үр ашиг, өгөөжийг тохиолдож болох хор уршиг, муу үр дагавартай харьцуулж үзэхийг<br />
шаардана. Аливаа асуудлыг шийдвэрлэхэд үр өгөөж, ашиг тус гэхээсээ илүү эрсдэл нь илүү<br />
байвал мэдээж энэ нь ухаангүй, бодолгүй явдал болдог. Гэтэл гарч болох үр ашиг, өгөөж нь<br />
хор уршиг буюу эрсдлээсээ илүү байвал багахан хэмжээний эрсдэлийг гаргасан ч алдахгүй<br />
байж болно.<br />
Эрсдэлийн төрөл<br />
Эрсдэлийн үндсэн гурван төрөл байдаг ба эдгээрийг бие махбод, сэтгэл санаа болон нийгмийн<br />
эрсдэл гэж ангилдаг. Бие махбодын эрсдэл гэдэг нь өөрийн биед хор учруулах, биеэ гэмтээх<br />
эрсдэлийг хэлнэ. Жишээлбэл, хамгаалалтгүй бэлгийн хавьталд орохтой холбоотой бие<br />
махбодын эрсдэл нь Бэлгийн замаар дамжих халдвар авах юмуу хүсээгүй жирэмслэх, архи<br />
уусны дараа машин тэрэг жолоодсоноор машины аваарт орох, гэмтэх, хөгжлийн бэрхшээлтэй<br />
болох зэрэг болно. Сэтгэл санааны эрсдэл гэдэг нь бусад хүнтэй тогтоосон холбоо харилцаанд<br />
үүсээд байгаа асуудлаа зохицуулаагүйгээс болж сэтгэл санаагаар доройтох эрсдэлийг хэлж<br />
байгаа болно. Хэн нэгэн хүнийг болзоонд урихад нөгөө хүн татгалзвал сэтгэл санааны эрсдэл<br />
бий болно.<br />
Нийгмийн эрсдэл гэдэг нь өөрийнхөө нийгмийн амьдрал, эсвэл нэр хүндэд хохирол учруулахыг<br />
хэлнэ. Хэрвээ чи бусдын таашаахгүй зүйлийг хийвэл найзаа алдах, муу нэр зүүх, эсвэл тодорхой<br />
бүлэг хүмүүс чамтай нийлэхээс татгалзах зэрэг нийгмийн эрсдэлд өөрийгөө оруулна.<br />
2 3
Change language