El <strong>càncer</strong> de mama és <strong>el</strong> més freqü<strong>en</strong>t <strong>en</strong> les dones de Catalunya i repres<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> 28% detots <strong>el</strong>s tumors <strong>en</strong> dones. S'estima que es diagnostiqu<strong>en</strong> 3.650 casos nous de <strong>càncer</strong> demama anualm<strong>en</strong>t <strong>en</strong> <strong>el</strong> conjunt de Catalunya, i cada any mor<strong>en</strong> unes 1.000 dones com aconseqüència d'aquesta neoplàsia amb una taxa bruta de mortalitat de 32,5 per 100.000dones (1997-98). Actualm<strong>en</strong>t, se sap que <strong>en</strong>tre un 5-10% <strong>d<strong>el</strong></strong>s casos de <strong>càncer</strong> de mama i/od'ovari pod<strong>en</strong> atribuir-se a mutacions <strong>en</strong> g<strong>en</strong>s d'alta p<strong>en</strong>etració que es transmet<strong>en</strong> mitjançantun patró d'herència autosòmica dominant. T<strong>en</strong>int <strong>en</strong> compte la incidència estimada aCatalunya, es pot preveure que de les dones diagnosticades anualm<strong>en</strong>t de <strong>càncer</strong> de mamaun 5-10% <strong>d<strong>el</strong></strong>s casos (<strong>en</strong>tre 145-290) seran deguts a una predisposició hereditària a aquestaneoplàsia i un 15-20% (<strong>en</strong>tre 436-581) pres<strong>en</strong>taran agregació familiar de <strong>càncer</strong> de mama.Quant al <strong>càncer</strong> colorectal, se’n diagnostiqu<strong>en</strong> uns 5.200 nous casos anuals, <strong>d<strong>el</strong></strong>s qualsaproximadam<strong>en</strong>t un 5-6% (<strong>en</strong>tre 260-312) estari<strong>en</strong> r<strong>el</strong>acionats amb mutacions hereditàries,m<strong>en</strong>tre que un 15-20% <strong>d<strong>el</strong></strong>s casos es pres<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> un context d'agregació familiar.El millor coneixem<strong>en</strong>t de les bases g<strong>en</strong>ètiques <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong>càncer</strong>, juntam<strong>en</strong>t amb la id<strong>en</strong>tificació dediversos g<strong>en</strong>s associats a síndromes de predisposició hereditària al <strong>càncer</strong> i <strong>el</strong>des<strong>en</strong>volupam<strong>en</strong>t de diverses tècniques de laboratori, ha obert la possibilitat d'oferir <strong>cons<strong>el</strong>l</strong>g<strong>en</strong>ètic especialitzat a individus i famílies <strong>en</strong> situació de risc. La id<strong>en</strong>tificació d'aquestsindividus i famílies permet, a més d'una valoració individualitzada <strong>d<strong>el</strong></strong> risc de des<strong>en</strong>volupar<strong>càncer</strong>, recomanar estratègies de prev<strong>en</strong>ció i cribratge adequades al risc estimat que hagindemostrat la seva efectivitat <strong>en</strong> la reducció de la incidència i mortalitat per <strong>càncer</strong>.La provisió d'at<strong>en</strong>ció sanitària <strong>en</strong> funció <strong>d<strong>el</strong></strong> risc de <strong>càncer</strong> que es pres<strong>en</strong>ta ha de t<strong>en</strong>ir <strong>en</strong>compte l'existència d'uns recursos limitats <strong>en</strong> l'assistència mèdica i <strong>el</strong>s costos associats alsserveis especialitzats de g<strong>en</strong>ètica i <strong>assessoram<strong>en</strong>t</strong> g<strong>en</strong>ètic. Aquests costos s'han decontemplar dep<strong>en</strong><strong>en</strong>t de la naturalesa <strong>d<strong>el</strong></strong> test g<strong>en</strong>ètic (patró d'herència m<strong>en</strong><strong>d<strong>el</strong></strong>iana o no,grau de p<strong>en</strong>etració, segons la malaltia sigui comuna o rara, validesa de la prova), i s’han deconsiderar no només <strong>el</strong> cost propi de la prova, sinó també <strong>el</strong>s costos associats al seguim<strong>en</strong>t<strong>d<strong>el</strong></strong>s paci<strong>en</strong>ts i <strong>el</strong>s costos de prev<strong>en</strong>ció o tractam<strong>en</strong>t. 4 Per tant, sembla a<strong>cons<strong>el</strong>l</strong>able queaquests serveis s’adrecin a l'at<strong>en</strong>ció d'aqu<strong>el</strong>ls paci<strong>en</strong>ts que probablem<strong>en</strong>t se’n puguinb<strong>en</strong>eficiar més, seguint les ori<strong>en</strong>tacions que la comunitat ci<strong>en</strong>tífica nacional i internacionalestan proporcionant.Les característiques de la informació g<strong>en</strong>èticaLa informació g<strong>en</strong>ètica té una sèrie de característiques que fa que sigui objecte d'unaespecial protecció. En s<strong>en</strong>tit estricte, les dades g<strong>en</strong>ètiques no difereix<strong>en</strong> d'un altre tipusd'informació mèdica i form<strong>en</strong> part de l'espectre d'informació sanitària. Per a alguns, <strong>el</strong>d<strong>en</strong>ominat “excepcionalisme” g<strong>en</strong>ètic és incorrecte i totes les dades mèdiques, incloses lesg<strong>en</strong>ètiques, mereix<strong>en</strong> <strong>el</strong>s mateixos niv<strong>el</strong>ls de confid<strong>en</strong>cialitat. És evid<strong>en</strong>t, no obstant això,que la percepció social no és aquesta, potser a causa de raons històriques i al fet que<strong>en</strong>cara hi ha incertesa sobre les conseqüències d'aquesta informació (especialm<strong>en</strong>t <strong>en</strong> lapredicció de malalties com <strong>el</strong> <strong>càncer</strong> o la demència) sobre l'individu i <strong>el</strong>s seus familiars. Peraquest motiu s'estan <strong>el</strong>aborant directrius, recomanacions, textos normatius i lleisespecíficam<strong>en</strong>t aplicables a les proves g<strong>en</strong>ètiques i al tractam<strong>en</strong>t de les dades.22
S<strong>en</strong>se caure <strong>en</strong> un “excepcionalisme” g<strong>en</strong>ètic, les segü<strong>en</strong>ts característiques bàsiques de lainformació g<strong>en</strong>ètica justifiqu<strong>en</strong> actualm<strong>en</strong>t un tracte normatiu i un debat ètic específics,<strong>en</strong>cara que sigui <strong>en</strong> una transició cap a un marc molt més ampli de protecció de dades <strong>d<strong>el</strong></strong>sindividus. La informació g<strong>en</strong>ètica té un caràcter únic o singular, tot individu és g<strong>en</strong>èticam<strong>en</strong>tirrepetible (excepte <strong>el</strong>s bessons monozigòtics), és un reflex de la individualitat de la personai aporta la informació sanitària més personal ja que està vinculada inher<strong>en</strong>tm<strong>en</strong>t a aquesta.És perman<strong>en</strong>t i inalterable, acompanya l'individu durant tota la seva vida i és, <strong>en</strong> certamanera, indestructible. D'altra banda, és una informació no voluntària ja que no l'hem escollitnosaltres. No obstant això, potser les dues característiques més importants i que són les queport<strong>en</strong> associades <strong>el</strong> debat ètic i legal més int<strong>en</strong>s són: la capacitat predictiva i <strong>el</strong> fet d'establirun vincle de l'individu amb la família de la qual també aporta informació.Aquestes dues característiques g<strong>en</strong>er<strong>en</strong> més debat i preocupació perquè es t<strong>en</strong>deix apercebre la informació g<strong>en</strong>ètica <strong>en</strong> un s<strong>en</strong>tit reduccionista i determinista, i a donar com a cert<strong>el</strong> que és simplem<strong>en</strong>t un coneixem<strong>en</strong>t parcial o probabilístic. Com a conseqüènciad'aquestes percepcions es g<strong>en</strong>era la incertesa o por a l'estigmatització, a la discriminació i aun condicionam<strong>en</strong>t de la vida d'un mateix.ObjectiusAquesta guia de pràctica clínica, dins <strong>d<strong>el</strong></strong> marc de les difer<strong>en</strong>ts OncoGuies <strong>el</strong>aborades,pretén:¬ Sintetitzar i actualitzar l'estat <strong>d<strong>el</strong></strong> coneixem<strong>en</strong>t ci<strong>en</strong>tífic respecte als <strong>càncer</strong>s <strong>hereditari</strong>sde pres<strong>en</strong>tació més comuna, recomanant pautes d'actuació <strong>en</strong> <strong>el</strong>s àmbits de diagnòstic,prev<strong>en</strong>ció i tractam<strong>en</strong>t sobre la base <strong>d<strong>el</strong></strong> niv<strong>el</strong>l d'evidència ci<strong>en</strong>tífica exist<strong>en</strong>t.¬ Adreçar-se específicam<strong>en</strong>t, com a població diana d'usuaris pot<strong>en</strong>cials, als professionalsde la salut, tant de l'at<strong>en</strong>ció primària com de l'especialitzada.¬ Incloure, al costat <strong>d<strong>el</strong></strong>s aspectes de maneig clínic i psicològic <strong>d<strong>el</strong></strong>s paci<strong>en</strong>ts i familiars derisc, consideracions ètiques i socials.¬ Establir uns criteris comunam<strong>en</strong>t acceptats sobre <strong>el</strong>s <strong>el</strong>em<strong>en</strong>ts que han de ser inclosos<strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>cons<strong>el</strong>l</strong> i <strong>assessoram<strong>en</strong>t</strong> <strong>g<strong>en</strong>ètics</strong> i sobre com hauri<strong>en</strong> d’organitzar-se aquestsserveis.23
- Page 1: Juny de 2006 OG01/2006guiaDE PRÀCT
- Page 5: OG01/2006guiaDE PRÀCTICA CLÍNICAJ
- Page 8 and 9: Detecció de mutacions germinals en
- Page 11 and 12: ALGORISMESALGORISME 1. CONSELL GEN
- Page 13 and 14: ALGORISME 3. DIAGNÒSTIC GENÈTIC I
- Page 15 and 16: ALGORISME 5. DIAGNÒSTIC I TRACTAME
- Page 17 and 18: ALGORISME 7. SEGUIMENT DEL CÀNCER
- Page 19: ALGORISME 9. SEGUIMENT DEL CÀNCER
- Page 24 and 25: PROCÉS D'ELABORACIÓ, FONTS I NIVE
- Page 26 and 27: CONSELL GENÈTICEl consell genètic
- Page 28 and 29: Els beneficis més destacats estan
- Page 30 and 31: explicada de manera gradual i d'aco
- Page 32 and 33: POLIPOSI ADENOMATOSA FAMILIAR CLÀS
- Page 34 and 35: Consell genèticEs recomana oferir
- Page 36 and 37: TractamentEn aquests moments no exi
- Page 38 and 39: POLIPOSI ADENOMATOSA FAMILIAR ATENU
- Page 40 and 41: La tècnica quirúrgica d'elecció
- Page 42 and 43: Paral·lelament, amb el descobrimen
- Page 44 and 45: Detecció de mutacions germinals en
- Page 46 and 47: El diagnòstic genètic es consider
- Page 48 and 49: CÀNCER DE MAMA I OVARI HEREDITARIS
- Page 50 and 51: La selecció de famílies segons el
- Page 52 and 53: Mutacions recurrentsAquestes mutaci
- Page 54 and 55: Les possibles opcions s'han de disc
- Page 56 and 57: En la relació beneficis/riscos de
- Page 58 and 59: Principals recomanacionsGrauDiagnò
- Page 60 and 61: Diagnòstic clínicSÍNDROME LI-FRA
- Page 62 and 63: S’ha de considerar en dones joves
- Page 64 and 65: CribratgeEl seguiment de les person
- Page 66 and 67: AVALUACIÓ PSICOLÒGICA DELS PACIEN
- Page 68 and 69: que el risc de símptomes depressiu
- Page 70 and 71: evitació tenen un rang de 0 a 35 i
- Page 72 and 73:
l'obtenció de les dades, com per a
- Page 74 and 75:
moguts per la incertesa d'haver o n
- Page 76 and 77:
El dret a la intimitat genètica s'
- Page 78 and 79:
amb relació a qui cal donar aquest
- Page 80 and 81:
ecomana que els estudis sobre mostr
- Page 82 and 83:
familiar, sí que es planteja la re
- Page 84 and 85:
• Informació sobre els usos de l
- Page 86 and 87:
amb l'estimació del risc, la infor
- Page 88 and 89:
Nivells assistencials en càncer he
- Page 90 and 91:
que permeti preservar la privacitat
- Page 92 and 93:
2. Aspectes qualitatius dels inform
- Page 94 and 95:
11 National Cancer Institute. [home
- Page 96 and 97:
33 Burt RW, Leppert MF, Slattery ML
- Page 98 and 99:
56 Southey MC, Jenkins MA, Mead L,
- Page 100 and 101:
80 Sheinfeld GS, Albert SM. The mea
- Page 102 and 103:
oophorectomy in BRCA1 and BRCA2 mut
- Page 104 and 105:
128 Varley JM, McGown G, Thorncroft
- Page 106 and 107:
152 Bleiker EM, Grosfeld FJ, Hahn D
- Page 108 and 109:
176 Calafell F, Malats N. Basic mol
- Page 110 and 111:
completa, el gen anormal és hereta
- Page 116:
Agència d’Avaluacióde Tecnologi