Tydskrif vir Hervormde Teologie, Jaargang 1, nommer ... - Wie is ons?

’n Lied wat oor duisende jare gesing word
Christus het opgestaan
(Liedboek van die Kerk 403)
29
Dr Elsabé Kloppers
In die Middeleeue was die hele erediens in Latyn. Daar is in Latyn
gelees, gebid, skuld bely, geloof bely, en natuurlik is in Latyn gesing.
Daarom kon die gemeente nie juis aan die sang deelneem nie. Kore het
gesing, of die priesters het voorgesing. So is bykans alle handelinge in
die liturgie deur die priesters en monnike verrig.
Een van die min dinge wat die gemeente gesamentlik kon doen, was
om te antwoord met ’n roep of ’n bevestiging, soos Amen of Heer, wees
ons genadig of Halleluja! Hierdie uitroepe het gesorg dat die gemeente
betrokke bly by die liturgie. Hulle moes reageer op ’n handeling wat
deur die priester gesê of gesing is. Hulle moes wakker wees om op die
regte plek te reageer!
Die uitroepe was ook in Latyn, of in “kerktaal” soos Hebreeus
(Halleluja) en Grieks (Kyrie eleison). Soms is die volkstaal wel gebruik,
of die kerktaal is omvorm tot volkstaal. So het Kyrie eleison (Heer,
wees ons genadig) byvoorbeeld Kyrieleis geword. Liedere met Kyrieleis
is Leise in Duits genoem. Die oorspronklike smeekroep Kyrie eleison
word in dié liedere meestal as lof geuiter.
Twee van hierdie ou leise is in ons Liedboek opgeneem. Die een is
’n Kerslied, Nun sei uns willkommen, in Nederlands bekend as Nu zijt
wellekome en in Afrikaans vertaal as Redder van ons lewe (LvdK 371).
Die ander leise is die opstandingslied, Christ ist erstanden (Christus
het opgestaan). Dit is nie net die oudste leise wat ons ken nie, maar
is trouens die oudste Duitse kerklied wat ons ken. Dit is ten nouste
verbonde aan ’n ou Latynse Paaslied.
Hierdie opstandingslied kom uit die negende eeu. Dit het deel
gevorm van die hoogtepunt van ’n godsdienstige drama of Paasspel in
die Paasliturgie. In hierdie spel is daar aan die einde van die liturgie op
Goeie Vrydag ’n afbeelding van die gekruisigde, met linnedoeke bedek,
in die “heilige graf” neergelê, wat aan die begin van die Paasnag weer
opgerig of verhoog is. Vroegoggend is die ampsdraers en die volk na
die erediens geroep, waar die besoek van die vroue aan die graf dan
uitgebeeld is. Wanneer die vroue wys na die leë graf met die linnedoeke
wat daar lê, het die koor die Latynse teks gesing: “Surrexit enim sicut
’n Lied wat oor duisende jare gesing word: Christus het opgestaan - Dr Elsabé Kloppers