Hoe kan onderwijs meer betekenen voor jongeren? - Onderwijsraad

60
Op dit terrein ligt de regietaak volgens de raad grotendeels bij het onderwijs zelf. Cognitieve
ontwikkeling behoort immers tot de kerntaken van het onderwijs. Bovendien is het
van groot belang dat jongeren die hier uitblinken, vroegtijdig opgemerkt worden om
(school)problemen te voorkomen. Dat het onderwijs de eerstaangewezene is om de regie
van dit talentgebied te voeren, betekent niet dat het deze taken geheel alleen moet vormgeven.
Hoogstwaarschijnlijk is samenwerking met deskundige derden op dit gebied (stadium
twee in het voorzieningenaanbod) voor de meeste scholen zelf een noodzaak, aangezien
de deskundigheid op school vaak niet aanwezig zal zijn.
Een situatie echter waarin de regie van zorg en begeleiding rondom (hoog)begaafdheid
geheel buiten de school komt te liggen (stadium drie van het voorzieningenaanbod), is
voor dit talentgebied onwenselijk (en ondoenlijk); dit stadium komt in het onderstaande
dan ook niet aan bod.
(1) Voorzieningen in het onderwijs
Het basisonderwijs is een belangrijke actor op dit terrein omdat (hoog)begaafdheid vaak al
op jonge leeftijd herkenbaar is. Het basisonderwijs kan hier zelf meer doen dan nu gebruikelijk
is, zowel op het terrein van het herkennen (diagnosticeren) van talent als waar het
gaat om aanpassingen in het curriculum. Het zou goed zijn als er op iedere basisschool
ten minste enige kennis is van (hoog)begaafdheid. De raad beveelt daarom aan dat de
school ervoor zorg draagt, dat de interne begeleider (of een andere functionaris) geïnformeerd
en geschoold is en blijft met betrekking tot dit onderwerp; externe scholingsprogramma’s
zouden hierin kunnen voorzien. Deze functionarissen zouden vervolgens tot
taak hebben groepsleerkrachten en andere teamleden bewust te maken van de noodzaak
van talentherkenning. De nodige expertise op het gebied van (hoog)begaafdheid is in principe
voorhanden in Nederland. De raad beveelt aan (en begrijpt dat dit pas op langere termijn
effect zal hebben) dat het thema van herkenning van (hoog)begaafdheid opgenomen
wordt in het curriculum van de lerarenopleidingen voor het basisonderwijs. De nascholing
van leerkrachten kan daar vervolgens op aansluiten.
De school kan voorts aanpassingen in het curriculum aanbrengen, door het bijvoorbeeld
compacter, meer uitgebreid of in een sneller tempo aan te bieden, of door tutorprogramma’s,
waarbij oudere leerlingen jongere leerlingen ondersteunen en uitdagen door extra
lessen of opdrachten. Dit alles zal vaak gebeuren in samenwerking met derden (zie hieronder).
Ten slotte wijst de raad er met nadruk op dat de communicatie tussen school en ouders
verbeterd moet worden; een heldere schoolvisie op (hoog)begaafdheid in het onderwijs
kan hierbij ondersteunend zijn.
Voor het voortgezet onderwijs ligt naar het oordeel van de raad het vraagstuk anders dan
in het basisonderwijs. Hier kunnen immers opleidingen van verschillende zwaarte worden
gevolgd, en in het programma-aanbod is inhoudelijke en institutionele differentiatie
mogelijk. Begaafde en hoogbegaafde jongeren kunnen binnen het vwo door extra vakken
en inhoudelijke verdieping wellicht al voldoende aan hun trekken komen. Dit laat onverlet
(en dat blijkt ook uit de inventarisatie) dat binnen de zwaardere opleidingen behoefte
bestaat aan verdere uitdagingen voor (hoog)begaafden. De raad stelt zich daarom voor
dat ook het voortgezet onderwijs ervoor zorg draagt dat het over een mentor of leerlingbegeleider
beschikt, die geïnformeerd en geschoold is op dit gebied.
Onderwijsraad, mei 2004