Hoe kan onderwijs meer betekenen voor jongeren? - Onderwijsraad

een iq-score van 120 of hoger. 72 Daarbinnen wordt weer onderscheid gemaakt tussen
hoogbegaafden en begaafden. Hoogbegaafden blinken uit op meer gebieden, begaafden
op één gebied. 73 Een grens tussen beide groepen wordt ook wel aangegeven door de iqscore
(onder of boven 135). De reden dat er van dergelijke precieze verdelingen sprake
is, heeft te maken met de testtraditie op dit domein. Voor de andere terreinen zullen minder
precieze maatstaven en verdelingen gehanteerd worden.
In Nederland is het fenomeen (hoog)begaafdheid in het onderwijs sinds het congres
Hoogbegaafden in de samenleving in 1984 74 meer in de belangstelling gekomen, en deze
belangstelling neemt nog steeds toe, ook bij de media. Zo meldt bijvoorbeeld het dagblad
Trouw (16 december 2003) dat zich steeds meer pubers (16-17 jaar) aanmelden bij
de universiteiten en hogescholen. Men schrijft deze groei toe aan de toegenomen aandacht
in het onderwijs voor meer begaafde leerlingen. In dit verband is het ook vermeldenswaardig
dat het ITS en het CBO (Centrum voor Begaafdheidsonderzoek) onlangs met
subsidie van het ministerie van OCW een onderzoek zijn gestart naar succescondities
voor onderwijsondersteuning van hoogbegaafde leerlingen. Het eerste deel is een literatuurstudie
naar modellen van onderwijsondersteuning voor (hoog)begaafde leerlingen en
hun effecten. Het tweede deel is een longitudinale studie met drie meetmomenten: groep
7, einde van groep 8 en na een half jaar in het voortgezet onderwijs. Het onderzoek
toetst de hypothese dat de mate van differentiatie in leerarrangementen effect heeft op
de sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling van hoogbegaafden. 75
Cognitieve begaafdheid manifesteert zich vooral op school, hoewel het uiteraard ook
consequenties kan hebben voor het buitenschoolse leven. Cognitieve begaafdheid komt
echter niet altijd tot uiting in hoge schoolcijfers. Natuurlijk zijn er begaafde leerlingen die
over de hele linie hoog scoren. Sommige begaafde leerlingen echter scoren op bepaalde
vakken gemiddeld of zelfs onder het gemiddelde, omdat zij er geen interesse in hebben
of niet uitgedaagd worden te leren (door het voor hen te lage niveau). Motivatie is een
belangrijke factor voor de mate van schoolsucces van begaafde leerlingen. Veel (hoog)begaafden
doorlopen zonder veel problemen een succesvolle schoolloopbaan. 76 Een subgroep
ondervindt echter veel problemen. Deze leerlingen vervelen zich op school of voelen
zich anders dan de andere leerlingen en weten daar moeilijk mee om te gaan. Hierbij
komt dat er door betrokken ouders en de school soms zeer verschillend tegen dit vraagstuk
wordt aangekeken. Ter illustratie zijn hieronder twee gevalsbeschrijvingen vanuit
het perspectief van ouders opgenomen en een gevalsbeschrijving vanuit het perspectief
van het onderwijs.
72 Men spreekt van hoogbegaafd bij een iq van 135, dit betreft 1% van de populatie. Het gaat hier om een algemene intelligentiemaatstaf.
Guldemond e.a. (2003) maken de volgende indeling: hoogintelligent: iq > 130; begaafd: iq = 120-129; bovengemiddeld
intelligent: iq =110-119.
73 Hulsbeek & De Boer, 2001.
74 Mönks & Span, 1985.
75 Zie voor een uitgebreide beschrijving van de opzet Mooy & Hoogeveen, 2003.
76 Ook uit (Amerikaans) onderzoek naar (hoog)begaafde kinderen komt naar voren dat het merendeel geen problemen lijkt te
hebben. Zie Van Eijl e.a., 2004; Guldemond & Meijnen, 1985; Guldemond e.a., 2003.
Bijlage B.2-77