Het ontwerpen van een competentiegerichte opleiding - Kennisnet

Bij de keuze voor de ene of de andere vorm speelt de visie
op onderwijs een belangrijke rol. Hoe belangrijk vindt men
keuzevrijheid en zelfstandigheid van de deelnemers? En
hoe integraal moet het leren zijn? Ook de deskundigheid
van de docenten en de beschikbare tijd voor programme­
ren spelen een rol.
Sommige opleidingen veranderen in het begin niet zoveel
aan de traditionele vakken en voegen in het kader van
competentiegericht leren integrale opdrachten toe. Langza­
merhand gaat men de vakken dan meer afstemmen op de
opdrachten. (Voorbeeld: Pedagogisch werk.)
Omgekeerd zijn er ook opleidingen die beginnen met een
vrij model met veel keus uit opdrachten en workshops op
aanvraag van de deelnemers. Op basis van de ervaringen
gaat men daarbij soms juist meer structuur aanbrengen
door een deel van de workshops vooraf te programmeren
en verplicht te stellen. Dat vraagt wat minder van de flexi­
biliteit van de docenten. (Van der Meijden.)
Bij de vormgeving van de leeractiviteiten ten behoeve
van kennis en vaardigheden gaat het erom te zoeken
naar:
­ een ontwerp dat recht doet aan de visie die de
opleiding op leren heeft;
­ een ontwerp waarin de deelnemers ‘voldoende’ aan
kennis en basisvaardigheden opdoen;
­ een ontwerp dat uitvoerbaar is voor het opleidings­
team.
De ‘just in time’ kennis wordt verbonden met de inte­
grale opdrachten. Voor de achtergrondkennis en de
basisvaardigheden kan de opleiding kiezen uit:
­ het helemaal centraal stellen van de integrale leeracti­
viteiten als ordenend kader voor de kennis en vaardig­
heden;
­ kennisbestanden in samenhang aan te bieden en
Het ontwerpen
van competentiegerichte
opleidingen
23
vaardigheden met een opbouw in complexiteit aan te
bieden, met linken naar de integrale opdrachten;
­ tussenvormen met wat van het een en wat van het
ander.
2.7 Reflectie, planning en beoordeling
Om competentiegroei te bereiken is regelmatige reflectie
nodig door (geschoolde) praktijkopleiders en/of door
docenten.
Een portfolio en een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP)
behoren daarbij tot de standaard begeleidingsinstrumenten
van de deelnemer. Hiermee kan zijn voortgang inzichtelijk
en bespreekbaar gemaakt worden. De deelnemers nemen
alle resultaten van opdrachten, werkstukken en beoorde­
lingen in hun portfolio op. Ook de ontwikkelingen op de
competenties worden meegenomen in het portfolio: hoe
heeft een deelnemer samengewerkt, hoe is de planning
verlopen enzovoort. Om de ontwikkeling op de competen­
ties in kaart te brengen worden er hulpmiddelen gebruikt.
Een voorbeeld van zo’n hulpmiddel is de competentiecheck
van de AKA­opleiding van Aventus. Deze check bestaat uit
een lijst met competenties, met per competentie een aantal
gedragscriteria. De deelnemer en de docenten zetten hun
oordeel op deze lijst. Vervolgens vindt er overleg plaats
tussen de deelnemer en een begeleider (mentor of loop­
baanbegeleider) over deze beoordelingen. Het portfolio is
bij voorkeur digitaal.
De resultaten in het portfolio worden regelmatig doorge­
sproken met de deelnemers en op grond daarvan worden
ontwikkelingsplannen en activiteitenpannen opgesteld
(persoonlijk ontwikkelingsplan en persoonlijk activiteiten­
plan). In de plannen staat:
­ welke competenties de deelnemer verder gaat ontwikke­
len en op welke wijze;
­ welke integrale opdrachten hij gaat doen en welke