Het ontwerpen van een competentiegerichte opleiding - Kennisnet

op het gebied van reflectie, ontwikkelingsgericht beoorde­
len en het plannen van het leren met en door de deel­
nemer. We spreken hier ook van ‘leeractiviteiten’ en niet
van ‘begeleiding van de deelnemer ‘, omdat de deelnemer
ook bij deze activiteiten leert. De summatieve beoordeling
wordt ook in deze lijn meegenomen, met name omdat
ontwikkelend en kwalificerend beoordelen soms op elkaar
voortbouwen. Bij summatieve beoordeling wordt kwalifi­
cerend beoordeeld of de deelnemer voldoet aan de oplei­
dingseisen. Deze vorm van beoordelen heeft wel apart
aandacht nodig, om voldoende te waarborgen dat de deel­
nemers competent zijn. (Zie: Competentiegericht beoorde­
len in het mbo, handreikingen voor middenmanagement,
MBO Raad 2006.)
In grote lijnen gaat het bij het ontwerpen van onderwijs
om het vormgeven van deze drie soorten leeractiviteiten.
Een belangrijk vraag daarbij is hoe de relatie tussen de drie
soorten leeractiviteiten gelegd wordt. De competenties
ontwikkelen zich tijdens het werken aan de integrale leer­
activiteiten en door de reflectie daarop. In de integrale leer­
activiteiten vindt ook de verbinding plaats tussen kennis en
vaardigheden met de competenties en werkprocessen.
Volgens Geurts (2006) heeft het beroepsonderwijs zich
ontwikkeld van aanbodgericht naar deelnemergericht.
In aanbodgericht onderwijs ligt het aanbod vast en moet
de deelnemer dat aanbod zelf zien te verwerken tot een
geheel waar hij in de beroepspraktijk iets mee kan. In deel­
nemergericht onderwijs staat de persoonlijke bekwaam­
heidsontwikkeling van de deelnemer centraal en onder­
steunt het onderwijs de deelnemer bij zijn opbouw van
kennis en vaardigheden (construerend leren). Geurts
benoemt een school met dit soort onderwijs als een loop­
baancentrum.
De keuze voor het ontwerpen van het onderwijs aan de
Het ontwerpen
van competentiegerichte
opleidingen
10
hand van het onderscheid in drie soorten leeractiviteiten,
sluit hier grotendeels bij aan. De integrale leeractiviteiten
en de reflecterende leeractiviteiten stimuleren de persoon­
lijke bekwaamheidsontwikkeling. Bij de leeractiviteiten
voor kennis en vaardigheden kan gekozen worden voor
meer construerend leren of voor meer instruerend leren of
voor combinaties daarvan. De verbinding met de integrale
leeractiviteiten zorgt voor een opleidingsontwerp, waarin
kennis en vaardigheden construerend geleerd kunnen wor­
den. Daarnaast kan er echter ook ‘instructie’ en kennis­
overdracht meegenomen worden in het ontwerp.
1.3 Externe en schoolinterne factoren die het ontwerp
beïnvloeden
Voor het ontwerpen van een competentiegerichte oplei­
ding is het van belang om rekening te houden met externe
en schoolinterne omgevingsfactoren. Deze factoren
beïnvloeden namelijk het ontwerp van een opleiding.
Schoolexterne factoren zijn:
­ het kwalificatiedossier voor de opleiding dat bepaalt wat
er geleerd en ontwikkeld moet worden;
­ kenmerken van de branche waarvoor wordt opgeleid en
vragen vanuit de betreffende bedrijven;
­ specifieke kenmerken van de deelnemers van de
opleiding: de manier waarop de deelnemers leren, de
voor opleiding, de motivatie, enzovoort.
Schoolinterne factoren zijn:
­ De uitvoerbaarheid van het ontwerp binnen de financiële,
personele en facilitaire (huisvesting en dergelijke) moge­
lijkheden of te ontwikkelen mogelijkheden.
­ De visie van de school op onderwijs en leren. De achter­
liggende visie van de school speelt een rol bij het ontwer­
pen van een opleiding. Gemeenschappelijke factor in die
visie is natuurlijk het idee dat ten grondslag ligt aan de
competentiegerichte kwalificatiedossiers: deelnemers