Leerplan in ontwikkeling (PDF) - Slo

Ook de wijze van aansturing van het leerplanbeleid brengt keuzes met zich mee:
• ligt het accent op een gemeenschappelijk en uniform onderwijsaanbod of is er ruimte
•
•
voor flexibiliteit, diversiteit en keuzemogelijkheden voor scholen en leerlingen?
is er sprake van centrale sturing of decentrale autonomie en verantwoordelijkheid?
gaat het toezicht uit van een stevige controlesystematiek, gebaseerd op centraal vastgestelde
opbrengsten, of van decentrale verantwoording en vertrouwen in de competenties
van scholen en leraren?
Er zijn verschillende manieren waarop overheden sturing geven aan leerplanontwikkeling.
In veel landen is vaak sprake van sterke centrale sturing. Op overheidsniveau wordt een
leerplan vastgesteld met gedetailleerde voorschriften voor doelen en inhouden, onderwijstijd,
selectie van leermiddelen, leerstandaarden en een daaraan gekoppeld toetsingsregime.
Er is weinig ruimte voor eigen accenten van scholen en leerkrachten; zij worden vooral
aangesproken op verantwoording van behaalde leeropbrengsten. In sommige Europese
(met name Scandinavische landen) is de centrale sturing minder strak geregeld. Doelen
en inhouden worden op hoofdlijnen vastgelegd en de nadere invulling wordt aan scholen
overgelaten. Ook in Nederland is de inhoudelijke autonomie van scholen groot.
In vrijwel alle landen zien we periodieke verschuivingen en schommelingen in het leerplanbeleid,
in de richting van meer of minder centrale of decentrale sturing (Kuiper, Van
den Akker, Letschert & Hooghoff, 2009). Beide vormen van leerplanbeleid hebben sterke
kanten maar ook nadelen (zie Fullan, 2008; Hargreaves & Shirley, 2009). Een gedetailleerd
voorschrijvend leerplan geeft goed zicht op gewenste opbrengsten en biedt veel houvast bij
de uitvoering in de praktijk. Een dergelijk leerplanmodel leidt op korte termijn vaak tot betere
leerresultaten dan een meer decentraal model. Het blijkt echter zeer complex om deze
effecten duurzaam te verankeren. Een meer flexibel leerplan met ruimte voor invulling op
schoolniveau heeft het voordeel van de directe betrokkenheid en het mede-eigenaarschap
van scholen en leraren. Dat werkt motiverend, stimuleert professionele ontwikkeling en
leidt daardoor vaak tot meer duurzame onderwijsverbetering. Het gevaar dat dan echter op
de loer kan liggen is het gebrek aan een heldere, gezamenlijke focus op doelen en inhouden,
wat het lastig maakt om doelgericht te werken aan grootschalige onderwijsverbetering.
2.1.3 Landelijke leerplankaders
In Nederland worden afspraken over doelen en inhouden van het onderwijs vastgelegd
in kerndoelen, eindtermen en examenprogramma’s. In het primair onderwijs en in de
onderbouw van het voortgezet onderwijs zijn doelen en inhouden vastgelegd in kerndoelen.
Kerndoelen beschrijven wat leerlingen door de school moet worden bijgebracht om te
25