Leerplan in ontwikkeling (PDF) - Slo

50
matieve evaluatie zich echter meestal op de leerresultaten van leerlingen. In deze paragraaf
zullen we ons daarom richten op onderzoek naar de effecten van lesmateriaal op leerlingniveau.
Bij een dergelijke evaluatie gaat het niet alleen om de vraag of de gewenste resultaten
optreden, maar ook om de vraag of de gevonden effecten kunnen worden toegeschreven
aan het ontwikkelde lesmateriaal.
Het sterkste onderzoeksontwerp om effecten (oorzaak-gevolgrelaties) aan te tonen is het
klassieke experiment (Rossi, Lipsey & Freeman, 2004; Swanborn, 2007). Bij een dergelijk
onderzoeksontwerp is er sprake van twee onderzoeksgroepen (een experimentele groep en
controlegroep), van twee metingen (een voor- en nameting) en van aselecte toewijzing van
respondenten aan een van de twee condities. In de onderwijspraktijk is aselecte toewijzing
van respondenten echter niet eenvoudig; het is vaak niet goed mogelijk om een groep leerlingen
een bepaalde vorm van onderwijs te ontzeggen, of om leerlingen voor een bepaalde
tijd in een andere groep te plaatsen. Een alternatieve onderzoeksopzet voor het vaststellen
van causale relaties is het quasi-experimentele onderzoeksontwerp. Een quasi-experiment
bestaat net als het klassieke experiment uit een experimentele groep en een vergelijkingsgroep
met een voor- en een nameting. Het verschil zit in de aselecte toewijzing van
respondenten aan groepen. Bij het klassieke experiment worden individuele respondenten
(bijvoorbeeld leerlingen) aselect aan de groepen toegewezen. Bij een quasi-experiment
worden bestaande groepen (bijvoorbeeld klassen met leerlingen) aselect toegewezen aan
de experimentele en vergelijkingsgroep. Bij het plannen en uitvoeren van een summatieve
leerplanevaluatie in de vorm van een quasi-experiment is het van belang stil te staan bij de
volgende aandachtspunten (Gravemeijer & Kirschner, 2008; Swanborn, 2007; Wayne, Yoon,
Zhu, Cronen & Garet, 2008).
• discrepantie tussen beoogde en uitgevoerde leerplan:
bij de implementatie van een leerplan in de onderwijspraktijk voeren de diverse betrokkenen,
zoals docenten en leerlingen, het leerplan doorgaans uit naar hun eigen wensen
en behoeften. Hierdoor kan er een discrepantie ontstaan tussen het beoogde en het
uitgevoerde leerplan en dit kan de leereffecten beïnvloeden. Dit betekent dat inzicht in
het uitgevoerde curriculum, bijvoorbeeld door middel van observaties en interviews in
de lespraktijk, belangrijk is om de gevonden effectuitkomsten te kunnen duiden en
verklaren.
• vergelijkbaarheid van groepen:
als het niet mogelijk is om respondenten aselect toe te wijzen aan groepen, dan is het
voor het onderzoek van belang om ervoor te zorgen dat groepen door middel van
matching of statistische controle vergelijkbaar worden gemaakt. De groepen moeten
vergelijkbaar zijn op kenmerken die van invloed kunnen zijn op de effectiviteit van het
leerplan. Wanneer een relevant kenmerk niet wordt meegenomen, kan dit de uitkom-