Leerplan in ontwikkeling (PDF) - Slo

38
2.3.2 Leren van docenten: wat en hoe?
Een curriculumvernieuwing impliceert veranderingen in het doen en denken van docenten
en behelst daarmee een voor betrokkenen ingrijpend leerproces. De docent komt daarmee
in de rol van ‘leerling’. Veranderingen betreffen een drietal dimensies (Fullan, 2007):
• het gebruik van andere programma’s en lesmaterialen
• het zich eigen maken en demonstreren van ander gedrag (didactisch, pedagogisch,
organisatorisch) en daarmee soms ook het afleren van bestaande rollen en routines
• het wijzigen van opvattingen en houdingen ten opzichte van het vak, de rol van de
leerlingen en de eigen rol.
Veranderingen hebben eerst en vooral implicaties voor de vakdidactische kennis en
vaardigheden van docenten. Dergelijke vakdidactische kennis wordt beschouwd als kenmerkend
voor de professionaliteit van (vak)docenten (Van Driel, 2008). Heroriëntering en
versterking ervan wordt gezien als sleutel tot succesvolle curriculumvernieuwing.
Vergelijken we het leren van docenten in algemene zin met het leren van leerlingen, dan
is een belangrijk verschil dat de docent kan bogen op een uitgebreide en gevarieerde set
aan ervaringen. Dergelijke ervaringen kunnen een gunstig vertrekpunt en referentiekader
vormen voor nieuwe leerervaringen, maar ook het tegendeel kan het geval zijn. Indien
nieuwe informatie strijdig is met het bestaande referentiekader, kan dat aanleiding geven
tot onzekerheid en zelfs afwijzing. Een belangrijke overeenkomst is echter dat een aantal
sociaal-constructivistische principes die van toepassing zijn op het leren van leerlingen
ook geldigheid lijken te bezitten in de context van het leren van docenten. Gezaghebbende
bronnen (zie o.a. Borko, 2004; Bransford, Brown & Cocking, 2000; Darling-Hammond &
Bransford, 2005) wijzen in dit verband op het belang van:
• het stimuleren van actieve betekenisconstructie door (her)ontwerpen, experimenteren
en reflectie
• het mikken op de zone van naaste ontwikkeling
• het bevorderen van interactie en samenwerking (doorbreken van isolement door
teamvorming)
• veranderende stadia van betrokkenheid (op zichzelf, op de taakuitvoering, op mogelijke
effecten; zie paragraaf 2.2.2)
• de neiging van docenten zich in een vroeg stadium van kennismaking met een voorstel
tot verandering een oordeel te vormen over de praktische bruikbaarheid ervan (‘practality
ethic’), waarbij ze een inschatting maken van de mate van overeenstemming tussen
het voorstel en de eigen lespraktijk (congruentie), de moeilijkheidsgraad en omvang van
de voorgestelde verandering (complexiteit) en de verhouding tussen verwachte opbrengst
en daartoe benodigde inzet en investeringen (kosten/baten).