Leerplan in ontwikkeling (PDF) - Slo

Wanneer de keuze voor een bepaalde groep respondenten is gemaakt, is het van belang stil
te staan bij het aantal te selecteren respondenten. Vooral in eerdere ontwikkelfasen is het
voornaamste doel van een formatieve evaluatie het inventariseren van tekortkomingen en
het genereren van ideeën voor verdere verbetering van het ontwerp. Voor dit doel zijn grote
aantallen respondenten niet noodzakelijk. Triangulatie is van groter belang, dat wil zeggen
het bewust betrekken van een variatie aan respondenten per respondentgroep (bijvoorbeeld
twee sterke leerlingen, twee zwakke leerlingen en twee gemiddelde leerlingen in
het geval van een micro-evaluatie). Op deze wijze kunnen de gegevens van een respondent
geverifieerd of aangevuld worden met gegevens van anderen. Zo kan een screening van
het ontwerp beter worden gedaan door meerdere ontwikkelaars, en kan een try-out beter
worden uitgevoerd in drie verschillende klassen dan in één klas.
Bij het plannen van een evaluatie is het ook van belang stil te staan bij de rol die de ontwikkelaars
zelf vervullen tijdens de evaluatie. In latere ontwikkelfasen is het wenselijk dat
externe evaluatoren, en niet de ontwikkelaars, aan de slag gaan om de werkelijke effectiviteit
van het leerplan vast te stellen. In eerdere ontwikkelfasen lijkt het om twee redenen
legitiem en zelfs wenselijk om de evaluatieactiviteiten door de ontwikkelaars zelf te laten
uitvoeren. Ten eerste vergroot het de kans dat de uitkomsten van evaluatieactiviteiten
daadwerkelijk leiden tot aanpassing van het leerplan. De evaluatie kan op elk door het ontwikkelteam
gewenste moment worden uitgevoerd en de resultaten kunnen snel worden
benut bij het reviseren van het product. Ten tweede leren ontwikkelaars zelf ook veel van
de evaluatieactiviteiten. Ze zien bijvoorbeeld met eigen ogen wat er mis kan gaan tijdens
het gebruik van het product in de praktijk. Echter, ontwikkelaars moeten zich er wel van
bewust van zijn dat zij zozeer gehecht kunnen raken aan hun eigen ontwerp dat ze eventuele
problemen met het ontwerp niet meer objectief kunnen beoordelen. In dat geval komt
de keuze voor externe evaluatoren in beeld.
3.3.3 Summatieve evaluatie
Waar een formatieve evaluatie zoekt naar tekortkomingen in (tussen-) producten en passende
revisiebeslissingen, richt een summatieve evaluatie zich op het vaststellen van de
(uiteindelijke) effectiviteit van leerplannen. De focus ligt op de mate waarin de uitvoering
van het ontwerp leidt tot de gewenste resultaten in de praktijk. Wat de gewenste resultaten
van een leerplan zijn, is afhankelijk van het doel dat men met het leerplan voor ogen heeft.
Het doel kan zijn om via leerplankaders uitgevers meer houvast te bieden bij het ontwikkelen
van methoden waardoor deze bijvoorbeeld de kerndoelen beter dekken. Het kan echter
ook gaan om het verbeteren van de vakdidactische vaardigheden van de docent om hen toe
te rusten voor de invoering van een nieuw programma. In het onderwijs richt een sum-
49