Leerplan in ontwikkeling (PDF) - Slo

2.3.3 Voorbeeldlesmateriaal en docentontwikkeling
Over de primaire functies en effectieve kenmerken van voorbeeldlesmateriaal is in de loop
van de afgelopen ruim 20 jaar de nodige kennis vergaard, vooral op basis van (promotie)
onderzoek binnen de School of Education van de Universiteit van Michigan (zie Ball & Cohen,
1996; Davis & Krajcik, 2005) en de afdeling Curriculumontwerp & Onderwijsinnovatie van
de faculteit Gedragswetenschappen van de Universiteit Twente (waarvan het startpunt
gemarkeerd wordt door Van den Akker, 1988). Van systematische toepassing van die kennis
is vooralsnog evenwel geen sprake.
De belangrijkste lessen uit dit onderzoek kunnen als volgt worden samengevat. Materialen
dienen zich eerst en vooral te richten op elementen die beschouwd worden als essentieel
voor de vernieuwing en tevens - gegeven mogelijke onduidelijkheid en complexiteit - als
mogelijk kwetsbaar. Gegeven dit oogmerk kan voorbeeldlesmateriaal de volgende functies
worden toegedicht:
• het bieden van een oriënteringsbasis voor wat bij de lesuitvoering kan worden verwacht
• het aanzetten tot interne dialoog en reflectie op basis van vragen als: hoe verhoudt het
materiaal zich tot eigen opvattingen en eigen lespraktijk? Is het materiaal te gebruiken
bij de lesvoorbereiding en -uitvoering en, zo ja, hoe dan? Welke reacties zal het materiaal
mogelijkerwijs bij leerlingen teweegbrengen en wat zijn mogelijke effecten voor wat
betreft niveau en diepgang?
• het aanreiken van gerichte en praktische uitprobeer/gebruiksaanwijzingen
• het tegengaan van voortijdige verwatering van de beoogde inhoudelijke en didactische
vernieuwing en tegelijkertijd het stimuleren van eigen bewerking en eigenaarschap van
de vernieuwing
• het bieden van een basis voor uitwisseling van ervaringen, feedback, discussie en
reflectie.
Een mogelijke functie van voorbeeldlesmateriaal is ook dat het docenten aan kan zetten
zelf materiaal te (her)ontwerpen en/of meer selectief, creatief en bewust gebruiken te
maken van bestaande methoden.
Effectief gebleken kenmerken van voorbeeldlesmateriaal zijn:
• een modulaire en flexibele opzet en inrichting
• veel aandacht voor essentiële maar kwetsbare elementen van de vernieuwing, met
name de lesvoorbereiding, de te behandelen onderwerpen en begrippen (inhoud), de rol
van de docent, en de aard van de toetsing en beoordeling
• een zekere balans tussen aan de ene kant concrete suggesties en procedurele specificaties
(inclusief enige verantwoording van gemaakte keuzes) en aan de andere kant het
vermijden van uitputtende voorschriften. Dat laatste is belangrijk om actieve bewerking
39