Leerplan in ontwikkeling (PDF) - Slo

In de praktijk blijkt er een sterk verband tussen de fase van teamontwikkeling en het ambitieniveau
van de opdracht die een team aan kan. Naarmate de docenten meer een team
vormen, ze meer op elkaar zijn ingespeeld en meer gewend zijn met elkaar samen te werken,
lijken ze beter in staat complexere leerplankundige discussies te voeren. Deze variatie
tussen teams impliceert ook dat verschillende teams verschillende behoeftes hebben en dat
een gedifferentieerde aanpak op zijn plaats is. Voor de opdracht en begeleiding van teams
geldt: ‘one size does not fit all’.
De schoolcultuur uit zich ook in de manier waarop leiderschap en daarmee zeggenschap
over het leerplan binnen de school verdeeld is. Het overzicht dat MacBeath (2005) na vele
jaren van onderzoek heeft opgesteld over leiderschap in de school maakt onderscheid in
drie vormen van leiderschap:
• gedelegeerd leiderschap (top-down):
de zeggenschap kan binnen een school top-down verdeeld worden. De ideeën voor een
onderwijswijziging ontstaan bij de schoolleiding en deze delegeert vervolgens daarmee
samenhangende deelopdrachten aan betrokkenen in de school waarvan verwacht wordt
dat zij een positieve bijdrage zullen leveren aan de verandering.
• incrementeel leiderschap (combinatie van top-down en bottom-up):
de zeggenschap is niet hiërarchisch verdeeld: iedereen kan een leider zijn (ook leerlingen).
Wanneer betrokkenen leiderschapkwaliteiten tonen, ontvangen zij meer verantwoordelijkheden
en worden zij gesteund in deze rol. Deze vorm van gedeeld leiderschap
steunt op de aanwezigheid van wederzijds vertrouwen.
• docent-leiderschap (bottom-up):
docenten hebben de voornaamste zeggenschap over het leerplan. Vaak gaat het om een
groep docenten die samenwerken aan een gemeenschappelijk doel. Hiervoor is het
nodig dat docenten de capaciteiten hebben om samen tot goede resultaten te komen,
elkaar respecteren en vertrouwen en een langdurige relatie met elkaar hebben.
De manier waarop de school gewend is de verantwoordelijkheden te verdelen, is van
grote invloed op de manier waarop leerplanverbetering in de school vorm kan krijgen.
In een school waar gedelegeerd leiderschap gemeengoed is, zullen docenten die aan de
verandering meedoen een heldere taakomschrijving verwachten met criteria waaraan het
leerplanontwerp zal moeten voldoen. Het is aan de leiding om vervolgens na te gaan of de
resultaten van het team passen binnen de uitgezette lijnen. In het geval van docentleiderschap
zullen leraren gewend zijn de onderhandelingsruimte te benutten om de door
hen voorgestelde wijzigingen in de praktijk te kunnen brengen. Om samenhang in het
leerplan te bevorderen zullen zij zelf moeten besluiten welke grenzen ze stellen aan de
vernieuwingsmogelijkheden.
33