download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

‘Rechters in ’t hoochste resort’ 13
niet doorging, zolang deze niet goed was openbaar gemaakt. 47 De volgende dag vertelden de
schepenen Wigbold dat er die ochtend een nieuwe purgestelling zou worden gepubliceerd.
De hoofdofficier moest onmiddellijk informatie tegen Sautijn verzamelen, zodat hij dit kon
melden aan de deurwaarder van het Hof en de zaak terug kon gaan naar Amsterdam. Hij
kondigde aan snel een getuige te gaan ondervragen, maar zijn broer hielp hem uit de droom:
het oude mandement was nog steeds geldig en moest alleen opnieuw worden gepubliceerd.
Wigbold bedacht een andere manier om de purgestelling te dwarsbomen 48 , maar deze moeite
bleek vergeefs: een week nadat de schepenen Sautijns tussenpersoon hadden veroordeeld
tot een hoge boete en vier jaar verbanning uit de stad, verklaarde het Hof de corrupte bewindhebber
zelf ‘puyr, suyver en innocent’. Wigbold zond hierop alle processtukken met
bewijzen tegen Sautijn naar Den Haag. De zaak was hiermee definitief naar het Hof gegaan.
49
Controle op officieren
Na het verlies van dit competentiegeschil stond hoofdofficier Slicher nog steeds onder verdenking
van ambtsmisbruik door zijn weigering om bewindhebber Sautijn te vervolgen. De
hoofdofficier legde aan het Hof uit dat hij het toentertijd te druk had gehad om de processtukken
te bestuderen, omdat er verschillende doodvonnissen moesten worden uitgevoerd.
50 Het Hof lijkt tevreden te zijn geweest met deze verklaring, of wilde geen nieuw conflict
met Amsterdam, want het ondernam geen verdere actie meer tegen Slicher. De mogelijkheden
om Amsterdamse officieren te vervolgen wegens ambtsmisbruik waren dan ook
gering. Tijdens het Eerste Stadhouderloze Tijdperk (1650-1672) had Amsterdam zelfs voorgesteld
dat regenten en oud-regenten die ambtsmisdrijven hadden gepleegd, zouden mogen
kiezen of zij voor de schepenbank van hun stad, of voor één van de twee hoven wilden
terechtstaan. Op de vonnissen zou dan geen hoger beroep meer mogelijk zijn, zodat de hoven
alle greep op de Amsterdamse schout zouden verliezen. De Staten namen het voorstel
serieus in overweging, maar tot een nieuwe regeling is het niet gekomen. Het Hof kon tegen
corrupte Amsterdamse schouten toch weinig doen. 51
Toch concludeerde historicus Diederiks dat het Hof in de 18de eeuw actief toezicht hield
op het functioneren van baljuws en schouten. Vrijspraak van criminele ambtenaren kwam
weinig voor en de opgelegde straffen waren doorgaans aanzienlijk. 52 Recent onderzoek naar
het criminele gedrag van Hollandse baljuws in de periode 1775-1810 toont echter aan dat het
Hof de lokale officieren in deze periode juist niet streng aanpakte. Ongeveer de helft van alle
47 GAA, RA, inv.nr. 641a: Johan van Meel aan W. Slicher, 26 nov. 1724; ARA, HvH, Resolutieboek 1722-25, inv.nr. 290: Resolutie
Hof van Holland, 28 nov. 1724.
48 GAA, inv.nr. 641a: Aantekeningen W. Slicher, 29 nov. 1724 en 1 dec. 1724; Request van de hoofdofficier aan schepenen,
29 november 1724; Antonis aan Wigbold, 2 december 1724.
49 Het Hof procedeerde door maar maakte weinig haast met het vonnis: op 10 november 1731 stierf Willem Sautijn zonder
veroordeeld te zijn; Elias, Regentenpatriciaat, 206-207; GAA, RA, inv.nrs. 640a en 641k: Kopie dictum Hof van Holland, 6
feb. 1725.
50 Op 9 december werd Anthonis Anthonisz en op 16 september 1724 Jacobus van den Hillebrands ter dood veroordeeld;
Naamlijst van alle persoonen die binnen Amsterdam sedert het jaar 1693 tot 1766 door scherprechters handen zijn ter doot gebragt (Amersfoort
1766) 33; RA, inv.nr. 640k: Kopie rekest en appointment van Sautijn, 19 sept. 1725; W. Slicher aan het Hof van Holland,
29 sept. 1725; ARA, HvH, Resolutieboek, inv.nr. 290, f. 281-282: Resolutie Hof van Holland, 2 okt. 1725.
51 Fruin, Staatsinstellingen, 365-367.
52 Herman Diederiks, In een land van justitie. Criminaliteit van vrouwen, soldaten en ambtenaren in de achttiende-eeuwse Republiek (Hilversum
1992) 62-70.