download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

terug. De familie Copijn, waarvan nazaten nog
steeds als hoveniers actief zijn, is al generaties
lang betrokken bij de aanleg van Hilversumse tuinen.
Voor de door architect Cuypers ontworpen
tuin bij kasteel De Haar leverde Copijn bijvoorbeeld
de volwassen bomen om de tuin bij opening
een volgroeide aanblik te geven. Voor Blijdenstein
ontwierp Copijn het landschappelijke Pinetum (nu
in eigendom van de Hortus van Amsterdam) met
alle mogelijke soorten coniferen. Naast deze
(tuin)architecten komen ook andere namen steeds
terug. De verschillende soorten eigenaren met hun
achtergronden staan in het afsluitende hoofdstuk
nog eens keurig in het gelid. Uit de kleine kring
van zeer welgestelde onroerend-goed-eigenaren
duiken families op als de oude Amsterdamse patriciërs
Huydecoper en Insinger en de nieuwe elite
(rond 1900) van ‘joden’ zoals Lipman, van ‘Duitsers’
zoals de tuddenfamilies Moormann en Sinkel,
en van ‘Indiëgangers’ als Bouricius en Van
Lennep. Ook adel en hoge functionarissen van
buiten Amsterdam vestigden zich in het Gooi, zoals
de families Blijdenstein uit Enschede en Van
den Wall Bake. Natuurlijk valt ook de naam van de
familie Perk vaak. Een lid daarvan, Albertus Perk,
beschermheer van de Historische Kring, behoorde
tot de plaatselijke elite en vervulde beurtelings de
rol van makelaar, eigenaar en notaris. Zelfs de tafelrede
die hij bij de inwijding van Lindenheuvel in
1836 uitsprak, is integraal opgenomen. En dat is
eigenlijk ook wel terecht, want het is een typische
verwoording van de algemene gevoelens die de
buitens bij de elite opriepen: de hang naar mooie
natuur waarvan vooral de rust en de ruimte hooglijk
werden gewaardeerd.
Elk hoofdstuk eindigt met een korte notenlijst.
Het boek zelf sluit af met een lijst van niet-besproken
villa’s, buitenplaatsen en landgoederen, een
literatuurlijst, een persoonsnamenregister en een
register van geografische namen. Het is daarmee
een volledig boek geworden, maar behalve volledig
is het ook een aangenaam werk geworden dat
zeker het bestuderen waard is voor eenieder die
graag door de bossen en heide van Hilversum en
omgeving dwaalt.
Lianne Damen
Boekbesprekingen 43
Annette Koenders, Hilversum. Architectuur en
stedenbouw 1850-1940. Monumenten Inventarisatie
Project (Zwolle, Waanders Uitgevers, Gemeente
Hilversum, 2001, 200 blz., ISBN 90-400-
9453-5).
De gemeente Hilversum prijst zichzelf op haar
web-pagina aan als ‘Stad van Dudok ‘, ‘Stad van de
media’ en ‘Dorp in het Gooi’. Ongetwijfeld zullen
veel mensen Hilversum niet alleen associëren met
radio en televisie, maar zal Hilversum ook associaties
met bouwwerken van W.M. Dudok oproepen.
Dudok was tussen 1915 en 1947 directeur publieke
werken en gemeentearchitect van Hilversum.
Het Raadhuis (1931) is ongetwijfeld zijn bekendste
bouwwerk. Niet alleen Dudok heeft zijn
sporen in Hilversum nagelaten, ook de architect
uit de groep van het zogenaamde ‘Nieuwe Bouwen’
J. Duiker (1890-1935) heeft met Sanatorium
Zonnestraal en Hotel Gooiland een duidelijk stempel
op de gemeente gedrukt.
Hoewel Hilversum ook oudere gebouwen heeft,
zijn bouwwerken uit de 20ste eeuw zeer goed vertegenwoordigd.
In de laatste decennia heeft de
rijksoverheid meer belangstelling gekregen voor
het beschermen van bouwwerken uit de periode
1850-1940. Dit leidde in 1986 tot de start van het
landelijk Monumenten Inventarisatie Project. Nadat
de inventarisatie gereed was, volgde het Monumenten
Selectie Project. In Hilversum werden 165
gebouwen en drie gebieden met bijzondere
waarden als rijksmonument geselecteerd. In het
hier te bespreken boek is de neerslag van de inventarisatie
te vinden.
In het eerste gedeelte van het boek wordt in het
kort de ontwikkeling van Hilversum van middeleeuws
brinkdorp naar moderne gemeente met stedelijke
allures weergegeven. Hilversum was van
oorsprong een agrarisch brinkdorp. De brink
(driehoekig plein) speelde een rol bij het verzamelen
van vee. Begin 17de eeuw werd woeste grond
rond Hilversum ontgonnen om aan de Amsterdamse
zandbehoefte te kunnen voldoen. De vaarten
en wegen die werden aangelegd om dit zand te
kunnen afvoeren, versnelden de ontwikkeling van
Hilversum. De vestiging van spinnerijen en weverijen
in de 17de en 18de eeuw had een sterke toename
van de bevolking tot gevolg, die niet meer alleen
uit boeren maar ook uit handwerkslieden en
winkeliers bestond. Na een grote brand in 1766
kreeg de bebouwing meer structuur. In de 19de
eeuw vond verdere expansie plaats, met name