download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

eerder in de inleiding of in de verklarende historische
kaders werd beschreven. Het daaropvolgende
hoofdstuk gaat over de bijzondere positie die het
memorieboekje van Elisabeth in de geschiedschrijving
inneemt, gevolgd door de bijna archeologische
beschrijving van het precieze uiterlijk van
het boekje. Een overzicht met genealogische gegevens,
bronnenverantwoording, illustratieverantwoording,
notenapparaat, nog een bronnenverantwoording
en een literatuurlijst sluiten het werk
af. Voor een scriptie is deze opzet doenlijk, maar
voor een boek was een duidelijker structuur en logischer
opzet wenselijk geweest.
Lianne Damen
Jan van Campen, De Haagse jurist Jean Theodore
Royer (1737-1807) en zijn verzameling Chinese
voorwerpen (Hilversum, Verloren, 2000, 410 blz.,
ISBN 90-6550-621-7).
In de achttiende eeuw bevonden zich in de Republiek
talrijke kabinetten en verzamelingen, die
welgestelde burgers met veel moeite en vlijt bijeen
hadden vergaard. Geen van deze collecties doorstond
de tand des tijds ongeschonden. De meeste
werden al onmiddellijk na de dood van de bezitter
geveild. De weinige verzamelingen die enigszins
bij elkaar zijn gebleven vormen dus een dankbaar
onderwerp voor verdere studie. Dit geld ook voor
de verzameling van overwegend Chinese voorwerpen
die de Haagse jurist Jean Theodore Royer
(1737-1807) naliet. Door het legaat van diens weduwe
aan koning Willem I kwamen de voorwerpen
uiteindelijk deels terecht in het Amsterdamse
Rijksmuseum en deels in het Rijksmuseum van
Volkenkunde te Leiden.
De kunsthistoricus Jan van Campen heeft de
collectie bestudeerd en beschreven in een lijvig
proefschrift, dat werd gecompleteerd met een
fraaie tijdelijke tentoonstelling in het Rijksmuseum
en met een begeleidende publicatie. De hier
besproken handelseditie van Van Campens proefschrift
is een gedegen studie geworden. Uitgangspunt
van zijn onderzoek was de volledige bestandscatalogus
van de objecten die zich nu nog in
de twee musea bevinden. Deze is als bijlage in het
boek opgenomen. Bovendien brengt Van Campen
aan de hand van nauwkeurig bronnenonderzoek
diverse achtergronden van de verzameling en de
verzamelaar in kaart. Royer was een telg uit een
Boekbesprekingen 35
Oranjegezinde hugenotenfamilie en bekleedde de
functie van secretaris van het hof van Holland,
Zeeland en West-Friesland. Zijn veelzijdige belangstelling
beperkte zich niet alleen tot China,
maar strekte zich uit tot Nederlandse oudheden en
de schone kunsten. Van Campen typeert Royer als
een amateur-geleerde, maar merkt hierbij terecht
op dat professionele onderzoekers zich in die tijd
nog niet op die terreinen begaven. Het woord amateur
moet los gezien worden van de negatieve connotaties
die het tegenwoordig bezit. Het duidt er
enkel op dat de liefhebber de studie in zijn vrije
uren beoefende.
In zijn tijd gold Royer als een groot China-kenner.
Royer streefde vooral naar betrouwbare gegevens.
De kennis over China was in de achttiende
eeuw nog voor een groot deel gekleurd door de publicaties
van missionarissen van de jezuïetenorde.
Royer probeerde deze kennis op een zakelijke manier
te zuiveren en uit te breiden. Begrip van de
Chinese taal bleek daarbij de sleutel te zijn, en
daarom besteedde hij veel tijd aan het samenstellen
van een woordenboek, de Nomenclator Sinicus.
Hierin gaf hij een overzicht van Chinese karakters
en dat hij aanvulde met gegevens uit de Europese
literatuur en uit eigen waarnemingen. Daarnaast
vervaardigde de verzamelaar een chronologie van
Chinese keizers en een atlas van het land. Ook hier
leek zijn interesse vooral taalgericht te zijn, namelijk
het correct weergeven van de namen en de karakters.
Helaas resulteerde zijn onderzoek niet in
een werkelijke publicatie.
Van Campen plaatst de verzameling van Royer
in het verlengde van zijn taalstudie en karakteriseert
de collectie als ‘kennisinstrument’. De objecten
in zijn verzameling, zoals bijvoorbeeld drieënzestig
uit was vervaardigde en in klederdracht uitgedoste
figuurtjes, droegen bij aan de kennis over
de zeden en gewoonten van het land. Maar waren
ze ook onlosmakelijk verbonden met zijn taalstudie.
Illustratief hiervoor is een Chinees scheermes
dat Royer in een kartonnen doosje in zijn kabinet
bewaarde. Op een etiket op het deksel noteerde hij
twee karakters die samen het woord ‘scheer-mes’
in het Chinees vormden. Die informatie nam hij
weer op in zijn Nomenclator. Zo vormde de verzameling
een geïntegreerd onderdeel van zijn taalonderzoek.
Van Campen vergelijkt Royers kabinet met een
aantal contemporaine verzamelingen van aziatica,
zoals die van de wijnhandelaar Jan de Rijke, de
VOC-dienaars Martin Hulle en Andreas van Braam