download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

lijk niet in de Nederlandse neutraliteit af te dwingen
met behulp van een sterk leger. Dit falen kan
echter niet geheel op het conto van Colijn worden
geschreven, zelfs al had hij in 1922, als minister
van Financiën, gepleit voor bezuinigingen bij Defensie.
Ook tijdens de Eerste Wereldoorlog had
Nederland zijn afzijdigheid niet zozeer te danken
aan zijn leger als wel aan de belangen die de oorlogvoerenden
hadden bij een neutraal Nederland.
Na die oorlog ontstond in Nederland een sterke
pacifistische stroming.
De pacifisten waren echter niet verantwoordelijk
voor de inkrimping van het leger tijdens de eerste
naoorlogse jaren. Zij zouden pas in 1933 voor
het eerst een vertegenwoordiger in de ministerraad
krijgen. De confessionele partijen wilden uit
budgettaire overwegingen bezuinigen op Defensie-uitgaven.
Ook de internationale ontspanning
rechtvaardigde lagere uitgaven voor het leger. Pas
nadat Hitler in Duitsland aan de macht was gekomen,
nam de steun voor herbewapening toe, zij
het uiterst langzaam. Het Nederlandse veiligheidsbeleid
was traditiegetrouw gebaseerd op
neutraliteit. In deze opvatting kwam in het midden
van de jaren ‘30 een kentering. Hoge officieren wezen
er op dat zowel Duitsland als Engeland belang
konden hebben bij een bezetting van Nederland.
Bovendien was de aard van de oorlogsvoering inmiddels
sterk veranderd: het luchtwapen had zijn
intrede gedaan.
In 1936 werd het Defensiefonds ingesteld.
Nederland moest zich voorbereiden op moderne
oorlogsvoering. De militaire uitgaven stegen nu
sterk. In de jaren ‘20 werd gemiddeld 91 miljoen
gulden per jaar uitgegeven aan Defensie. In de jaren
1930-1935 daalde dit bedrag tot 81 miljoen.
Maar vanaf 1936 bedroegen de jaarlijkse uitgaven
gemiddeld 150 miljoen! Toch liepen de Duitsers
Nederland in 1940 in slechts vijf dagen onder de
voet.
De ‘mythe van veertig’ is na de oorlog ontstaan.
Volgens Nuij leverde Lou de Jong daaraan een belangrijke
bijdrage. De Jong meende immers dat de
vooroorlogse regerende elite verzuimd zou hebben
Nederland voor te bereiden op een oorlog. Als
de eertijds invloedrijkste politicus kreeg Colijn de
grootste blaam. Nuij nuanceert deze kritiek mijns
inziens terecht door de Nederlandse houding te
vergelijken met die van andere landen: Frankrijk
en Groot-Brittanië hadden hun leger zwaar verwaarloosd
en mede daarom ondernamen ze niets
om Tsjecho-Slowakije te vrijwaren van Duitse be-
Boekbesprekingen 53
zetting. Ook de Poolse bevolking heeft nauwelijks
wat gemerkt van de beloofde Franse en Britse militaire
bijstand. Bovendien werd het Franse leger
korte tijd later door Duitsland verpletterd. Kon
men dan van een klein land als Nederland verwachten
dat het met succes de grote – en sterke –
buur van zich af zou houden? Nuij concludeert dan
ook terecht dat Nederland afhankelijk was van de
grootmachten. Daar kon zelfs een – naar Nederlandse
begrippen – politiek zwaargewicht als Colijn
niets aan veranderen.
De auteur is er in geslaagd om in een beperkt
aantal pagina’s een lastig onderwerp te belichten
in al zijn aspecten. Nuij kiest niet de kortste weg
naar zijn einddoel: ontkrachting van de ‘mythe van
‘40’. Hij legt de lezer uit dat de verwaarlozing van
de krijgsmacht wortelde in een welbepaalde traditie
en dat deze werd versterkt door politieke en
economische keuzes. Beknibbelen op de uitgaven
voor Defensie paste bovendien in een internationale
trend. Het boekje is prettig leesbaar en rijkelijk
voorzien van illustraties. Het is zeker een aanrader
voor iedere geïnteresseerde die niet wil worden
overvallen door al te veel diepgang, maar wel
meer wil weten over de context.
M.A. de Winter
Maarten Reinink, Dagboek voor New York. Brieven
van een zestienjarige uit bezet Nederland aan
een joods meisje in Amerika. Ingeleid en toegelicht
door Wessel Reinink (Stichting Landgoed
Linschoten. Uitgeverij Thoth, Bussum, 2001, 269
blz. ISBN 90-6868-281-4)
Tussen augustus 1944 en mei 1945 hield de toen
16-jarige Maarten Reinink een brievendagboek bij.
De brieven zijn gericht aan zijn in 1939 naar Amerika
geëmigreerde joodse schoolvriendinnetje Fredy
van der Rijn. ‘Juist nu, nu de oorlog op zijn eind
loopt, is het, denk ik, leuk voor je om wat van ons
te horen. Ik hoop dat ik dit na de oorlog naar je toe
sturen kan, [...]’ schrijft Maarten in zijn eerste op
21 augustus 1944 aan Fredy geschreven brief. (p.
29) Om onbekende redenen heeft hij de circa
zestig, aan weerszijden van 127 kladblokvelletjes
geschreven brieven echter nooit verzonden.
Maarten Reinink (1928-1974) werd in Amsterdam
geboren. In 1930 verhuisde de familie Reinink
naar Groningen, waar Maarten de lagere
school bezocht. In 1939 verhuisde het gezin nog-