download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

54 Boekbesprekingen
maals, nu naar Den Haag. Nadat hun woning in
1942 door de Duitsers was gevorderd, betrok het
gezin Reinink het Jachthuis op het landgoed Linschoten,
eigendom van Maartens oom, Gerlach
Ribbius Peletier Jr. Het merendeel van de aan Fredy
gerichte brieven is in het Jachthuis geschreven.
Veel van de door Maarten beschreven gebeurtenissen
hebben zich dan ook op het landgoed of in de
omgeving afgespeeld. Het is daarom niet verwonderlijk,
dat het de Stichting G. Ribbius Peletier Jr.
tot behoud van het Landgoed Linschoten is geweest,
die het initiatief tot publicatie van het dagboek
heeft genomen. Voor mevrouw Fredy Jacobson-van
der Rijn moet het een bijzondere ervaring
zijn geweest toen zij op 15 mei 2001 op het Huis te
Linschoten het eerste exemplaar van het boek in
ontvangst mocht nemen.
Maarten begint met het bijhouden van een dagboek,
als Fredy al vijf jaar in New York woont en de
Tweede Wereldoorlog, zoals hijzelf schrijft, ‘op
zijn eind loopt’. Fredy moet dus ‘bijgepraat’ worden.
De eerste twee brieven worden dan ook gebruikt
om haar te laten weten wat er in die vijf jaren
na haar vertrek in het leven van hemzelf, hun gezamenlijke
vrienden en het sinds mei 1940 bezette
Nederland is voorgevallen. Als een echte oorlogscorrespondent
houdt Maarten Fredy maandenlang
op de hoogte van de vorderingen die de geallieerden
maken. Daarnaast wordt ze uitgebreid geïnformeerd
over het leven van alledag in een door
oorlog geteisterd land. Hoe hij zelf, en anderen, de
laatste oorlogsmaanden hebben beleefd, weet
Maarten Reinink op realistische, maar soms ook
op ontroerende wijze weer te geven. Het ‘oorlogsnieuws’
en de ‘oorlogsbelevenissen’ nemen uiteraard
een belangrijke plaats in het dagboek in. De
beschietingen, de bombardementen, het luchtalarm,
dat alles ervaart Maarten als ‘verschrikkelijk
dreigend’. Dit blijkt onder andere uit de beschrijving
die hij geeft van het geluid, dat honderden
’s nachts overtrekkende bommenwerpers maken:
‘Het is zo’n zwaar, vol, allesomvattend en
doordringend geluid! Het is alsof er een paraplu
van geluid over de hemel is gespannen.’ (p. 43) Dat
de oorlog in belangrijke mate aan de karaktervorming
van de jonge Reinink heeft bijgedragen, is
vanzelfsprekend. Zelf schrijft hij op 25 augustus
1944 in zijn dagboek ‘Door de oorlog, door alles,
als er een luchtgevecht boven je aan de gang is, als
er bommen dichtbij vallen, door dat alles leer je te
denken.’ (p. 79).
Groter contrast dan tussen zijn oorlogsnieuws
en de beschrijvingen die hij van zijn natuurbelevenissen
geeft, is nauwelijks denkbaar. Al in zijn eerste
brief laat Maarten blijken, wat de natuur voor
hem betekent. Het belang dat hij aan de natuur
hecht, verwoordt hij echter het mooist in een van
zijn laatste, kort voor de bevrijding aan Fredy geschreven
brieven: ‘De natuur zie ik tegenwoordig
zo geweldig en mooi dat ik voel dat de Natuur, de
Schepping, het eeuwigdurende, het grootse is, en
de oorlog iets bijkomstigs, iets tijdelijk-menselijks’
(p. 245). Verwachtingsvol ziet Maarten naar
het einde van de oorlog uit, maar als de bevrijding
eenmaal een feit is, lijkt de angst voor wat de toekomst
brengen zal, groter dan de vreugde over de
bevrijding: ‘[...], maar ik ben zo bang voor Rusland.
Ik ben zo bang dat Rusland ons later allemaal
zal veroveren’, schrijft hij aan het slot van zijn laatste
op 17 mei 1945 aan Fredy gerichte brief (p.
263).
Maarten Reinink, die uit het dagboek naar voren
komt, als een intelligente, door de oorlog
geestelijk gerijpte persoonlijkheid, studeerde na
de oorlog medicijnen. Hij werd neuroloog en
psychoanalyticus. Reinink overleed in 1974 op 45jarige
leeftijd. Zesenvijftig jaar na dato, is het dagboek
van Maarten Reinink nu dus openbaar geworden.
Dagboek voor New York is dan ook een bijzonder
mooi egodocument. Het is de getuigenis
van gebeurtenissen uit de laatste oorlogsmaanden,
gezien door de ogen van een 16-jarige scholier,
die door het in het dagboek opnemen van een
bomscherfje, zijn getuigenis hiermee als het ware
illustreert.
Dagboek voor New York is mooi vormgegeven en
voorzien van een uitstekende inleiding en verklarend
commentaar van de hand van Wessel Reinink.
Oude foto’s, enkele bijzonder mooie door
Maarten Reinink gemaakte tekeningen, en een
groot aantal bladzijden uit het originele manuscript
zijn in de uitgave opgenomen. ‘Lees dit als
boek, niet als brief, anders verveelt het’ (p. 28),
schreef Maarten Reinink later bovenaan de eerste
bladzijde. Het lijkt me een goed advies.
Rita Hooijschuur