download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

52 Boekbesprekingen
van het museum omvat de periode 1919-1935.
Maar eenmaal af, is het met grote regelmaat verbouwd
en aangepast. Dat begon al in de Tweede
Wereldoorlog. Eerst werd het ontruimd op last van
de Duitsers, die zelfs nog sloop hebben overwogen
omdat het in de weg lag voor het Haagse deel van
de Atlantikwall. Vervolgens raakte het fors beschadigd
door een V2 die in de buurt insloeg. In 1946
werd de schade hersteld en de eerste wijzigingen
doorgevoerd. Door de opeenvolgende verbouwingen
en uitbreidingen, met als meest opvallende
elementen een nieuwe tentoonstellingsvleugel van
gemeentearchitect Sj. Schamhart en het Museon
van Wim Quist, is het oorspronkelijke plan van
Berlage aan alle kanten aangetast.
Met de recente renovatie is veel, maar niet alles
in oorspronkelijke staat teruggebracht en is het
museum uitgebreid met een kelder die tentoonstellingsruimte
voor de modecollectie bevat. Het
boek is in tekst en beeld buitengewoon gedetailleerd.
Daarin schuilt zowel de kracht als de zwakte
van deze uitgave. Er staat heel veel in, van de gebruikte
stramienmaat van 1,10 m waarop het hele
gebouw is ontworpen tot en met de prijs van alle
deuren en kozijnen en de soort cement die is gebruikt
voor het metselwerk. Daardoor is het echter
ook een nogal naar binnen gekeerd verhaal dat
wordt verteld.
Dat is niet bedoeld als kritiek, maar als constatering,
want het is bijna inherent aan het genre
boeken dat de ontwerp- en gebruikgeschiedenis
van een gebouw tot onderwerp heeft. Ongeacht
hoe bijzonder het onderwerp en de auteurs dan
ook zijn, het leidt bijna per definitie tot een publicatie
met een relatief beperkt perspectief. Vergelijkingen
met de twee andere grote musea die in dezelfde
periode tot stand kwamen het Boijmans-van
Beuningen in Rotterdam van A. van der Steur en
het Van Abbemuseum in Eindhoven van A.J. Kropholler
worden bijvoorbeeld niet gemaakt.
Na het met boekhoudkundige precisie geschreven
stuk van Dick Valentijn over ‘ontwerp, bouw
en transformatie’ is het overzicht van zestig jaar
museumgeschiedenis van museumconservator Jonieke
van Es aanzienlijk levendiger. Zij beschrijft
het aankoop- en tentoonstellingsbeleid van de opeenvolgende
directeuren en de ingrepen die zij
hebben gedaan in het gebouw. Dat laat zich lezen
als een dialectisch proces waarbij vrijwel elke directeur
het beleid van zijn voorganger omgooit.
Het boek sluit af met een beschrijving van de
restauratie door de betrokken architecten van
Braaksma & Roos, Job Roos en Suzy Lemmens, die
daarin verantwoording afleggen waarom op sommige
punten het gebouw is ‘teruggerestaureerd’
en op andere punten juist is aangepast aan de huidige
eisen en wensen. Het is niet meer het gebouw
zoals het in 1935 de deuren voor publiek opende,
daarvoor zijn er in de loop der tijd te veel onherroepelijke
veranderingen gekomen. Waar de nieuwe
kelderverdieping er trouwens ook één is. Toch
komt sinds de restauratie het Gemeentemuseum,
zowel binnen als buiten, dichter in de buurt van
wat Berlage ooit heeft bedacht dan decennia lang
het geval is geweest.
Hans Ibelings
Norbert-Jan Nuij, ‘Gaat u maar rustig slapen’ Colijn
en de mythe van mei ’40 (Verloren Verleden.
Gedenkwaardige momenten en figuren uit de vaderlandse
geschiedenis 11, Hilversum, Verloren,
2000, 80 blz., ISBN 90-6550-452-4).
Dit boekje maakt deel uit van de serie ‘Verloren
verleden’, die volgens de uitgever is gericht op een
breed ‘in het verleden geïnteresseerd publiek’. De
in de reeks behandelde onderwerpen worden dan
ook steeds in hun bredere context geplaatst. De
auteur van dit deeltje kiest voor een heldere en eenvoudige
vraagstelling. Hij wilt onderzoeken in
hoeverre Colijns bekendste uitspraak: ‘Ik verzoek
den luisteraars dan ook, wanneer zij straks hun legersteden
opzoeken, even rustig te gaan slapen als
zij dat ook andere nachten doen,’ terecht model
staat voor de Nederlandse politiek aan de vooravond
van de Tweede Wereldoorlog. Daarbij besteedt
de schrijver aandacht aan internationaalpolitieke
situatie maar ook aan economische ontwikkelingen
en aan het pacifisme in Nederland.
Nuij stelt terecht dat niet de laatste vooroorlogse
premier (De Geer) maar diens voorganger Colijn
geldt als het prototype van de vooroorlogse politicus.
Dat is deels verklaarbaar omdat Colijn tijdens
de jaren 1933-1939 onafgebroken ministerpresident
was. Colijn was bovendien een markante
persoonlijkheid die reeds eerder veel internationale
ervaring had opgedaan in het zakenleven en
in de politiek. Zo had hij gediend in het KNIL, had
hij bij de Bataafsche Petroleum Maatschappij gewerkt
en was hij minister van Financiën en van
Oorlog geweest.
Ondanks al die ervaring slaagde hij er uiteinde-