download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

schappen weigeren bij voorbeeld een sluis open te
zetten. Met enige militaire dwang wordt dit verzet
opgeheven. Maar het zal nog tot 1896 duren voor er
een Inundatiewet wordt ingevoerd. In deze wet
wordt het stellen van inundaties, de beschadiging
van particuliere eigendommen en de schadevergoeding
daarvan geregeld.
De bewapeningswedloop zorgt met steeds
nieuwe uitvindingen (verdragend geschut, de brisantgranaat)
ervoor dat de verdedigingslinie bij
oplevering alweer verouderd is. Dit principe is overigens
niet nieuw, bij iedere nieuwe aanvalstechniek
zal de verdediging moeten worden aangepast.
Al in 1870 bij het conflict tussen Duitsland en
Frankrijk wordt bij de mobilisatie van de Nieuwe
Hollandse Waterlinie duidelijk dat de pas aangelegde
linie niet meer aan de eisen van de tijd voldoet.
Versteviging van de verblijven van de militairen
en de aanleg van bomvrije ruimten zijn maatregelen
om het dreigende gevaar weerstand te
kunnen bieden. Maar in 1914, bij het uitbreken van
de Eerste Wereldoorlog, blijkt opnieuw dat de
Nederlandse regering haar verdedigingsstrategieën
moet aanpassen aan de nieuwe methoden van
oorlogvoering. Wegens geldgebrek duurt het tot
de jaren dertig voor er aan de linie wordt gewerkt.
Tijdens het uitvoeren van de aanpassingen breekt
de Tweede Wereldoorlog uit. Wanneer Hitlers
troepen ook Nederland binnenvallen, is de Nieuwe
Hollandse Waterlinie volkomen nutteloos. Duitse
paratroepen worden over de linie heen gedropt en
Recreatie
De Nieuwe Hollandse Waterlinie leent zich uitstekend
voor recreatiemogelijkheden. Het nodigt
uit tot urenlang wandelen, varen en fietsen.
Een aanrader is de uitgezette Waterlinieroute van
het Muiderslot tot Fort Asperen nabij Gorinchem.
Deze voert langs rustig natuurgebied, waterhuishoudkundige
elementen en stoere bouwwerken.
Voor meer informatie kunt u terecht bij
de VVV-kantoren in het gebied. Het Fort bij Vechten
heeft tegenwoordig veel te bieden als locatie
voor bruiloften en feestpartijen. Op afspraak
worden rondleidingen gegeven door een fortgids.
Ook zijn er een speciale training ‘Algemene
Fortvaardigheden’ en speciale kinderactiviteiten:
een ‘Leerzame Ontdekkingstocht’ die geschikt is
voor kinderen van acht tot tien jaar. En kinderen
kunnen in het Fort ‘Levend Stratego’ spelen, gebaseerd
op het gelijknamige bordspel.
Tastbaar verleden 59
kunnen de linie in de rug aanvallen. De laatste keer
dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie ter verdediging
van ons land wordt ingezet, is dus geen succes.
Net als 145 jaar eerder kan ook deze keer de
vijand niet worden tegengehouden.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt na de
Tweede Wereldoorlog niet meer vernieuwd en al
snel raken de forten in verval. Sommige onderdelen
van de linie worden gesloopt, andere krijgen
een nieuwe publieke functie. Vooral de grote bomvrije
ruimten kunnen vrij eenvoudig worden getransformeerd
tot gebruiksruimten, bijvoorbeeld
als kantoor.
In de 20ste eeuw zorgt het water nog regelmatig
voor rampen van grote omvang. Natuurlijk de watersnoodramp
in Zeeland in 1953, maar ook de
vele overstromingen van de Zuiderzee, en het buiten
de oevers treden van de rivieren Maas en Waal
in 1993 en 1995 moeten hier genoemd worden.
Gelukkig zijn er inmiddels grote waterstaatbouwkundige
maatregelen genomen om de dreiging
van het water tegen te gaan (respectievelijk de Deltawerken,
de Afsluitdijk, en aanpassingen aan de
dijken langs de grote rivieren).
Een nieuwe toekomst voor de Nieuwe Hollandse
Waterlinie
Als bufferzone tussen de drukke Randstad en het
nog vrij rustige oosten van ons land heeft de Nieuwe
Hollandse Waterlinie heden ten dage een cultuurhistorische
positie van belang. Door F.B. Hotz
zijn de in verval geraakte oude forten wel eens als
‘dode weermiddelen’ getypeerd. De overwoekerde
ruïnes van de eens trotse gebouwen, de stank uit
de verwaarloosde grachten en het gevaar van vallende
bakstenen ontlokten deze weinig flatteuze
bewoordingen aan de auteur. Deze historische en
literaire omschrijving mag tegenwoordig gelukkig
weer ter discussie gesteld worden. Binnen de notie
van de cultuurhistorie staat de landschapsarchitectuur
volop in de belangstelling. De Nieuwe Hollandse
Waterlinie is daarbinnen niet dood, maar
juist springlevend. De al dan niet gehavende of
vervallen verdedigingswerken behoren tot het nationale
culturele erfgoed. Diverse instanties zijn
betrokken bij het behoud van het unieke karakter
van de linie. Enige onderdelen van de Nieuwe Hollandse
Waterlinie zijn daartoe inmiddels als natuurreservaat
ingericht, en daardoor niet toegankelijk
voor publiek. Maar er zijn ook forten waar
volop activiteiten worden georganiseerd voor bezoekers,
en diverse gebieden zijn opengesteld