download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

me bladspiegel op een goede kwaliteit papier; onontbeerlijk
bij het uitgeven van fotomateriaal.
Naast de catalogus waarbij steeds twee foto’s samen
op een pagina prijken, werden vijfendertig afbeeldingen
extra groot afgedrukt.
Rotterdam-kenner Aad Gordijn verrichtte belangrijk
werk door de foto’s te dateren en te lokaliseren.
Dit was geen geringe opgave. De meeste
straten en gebouwen zijn immers na het bombardement
van 1940 weggevaagd, als zij niet al eerder
onder de slopershamer waren verdwenen. Uit zijn
naspeuringen bleek dat honderdentien foto’s van
Breitner uit Rotterdam stamden. Vierentachtig
daarvan konden precies gelokaliseerd worden.
Slechts een enkele locatie op de foto’s is op dezelfde
wijze behouden gebleven. De plattegrond met
de verschillende locaties is dan ook meer dan een
aardigheidje voor de lezers, het is een onmisbaar
instrument.
De catalogus wordt voorafgegaan door twee inleidingen.
Conservator fotografie Hans Roosenboom
belicht de persoon Breitner als fotograaf,
terwijl hoogleraar Paul van de Laar een historische
schets van de stad Rotterdam voor zijn rekening
neemt. Rotterdam was in de tijd van Breitner al een
belangrijke havenstad, die een grote aantrekkingskracht
uitoefende op immigranten. Deze nieuwkomers
werkten lang niet altijd in de havens, maar
kwamen vaak terecht in de nijverheid of ze dreven
winkeltjes in de binnenstad. De armoede was
groot. Terwijl Rotterdam zich voordien als een
‘trotse koopstad’ presenteerde, resteerde rond
1900 het beeld van een ‘cultureel armoedige werkstad’,
aldus Van de Laar. De algemene schets voldoet
prima om de foto’s in hun grotere verband te
plaatsen, maar de aardigste gegevens staan bij de
foto’s zelf. Naast lokalisering en datering vermeldt
de catalogus namelijk bij iedere afzonderlijke foto
nog wat extra informatie. Een gewone foto van de
Schoorsteenvegersgang in Rotterdam verandert
daardoor in de steeg waarin de weduwe van C.
Pons voorheen de was gladstreek of mangelde.
Het bordje ‘hier mangelt men’ aan een van de gevels
zou anders wellicht snel over het hoofd worden
gezien. Op deze manier is het ook voor een
fotografische leek aantrekkelijk om de foto’s te bestuderen
en komen ze nog meer tot leven.
Ingrid van der Vlis
Boekbesprekingen 45
Jan van den Noort, Maili Blauw, Water naar de zee;
Geschiedenis van Waterbedrijf Europoort 1874-
1999 (nr. 132 in de reeks van Stichting Historische
Publicaties Roterodamum, Rotterdam, NV Waterbedrijf
Europoort, 2000, 191 blz., ISBN 90-801167-
2-6)
Misschien is de kleurvoering van dit opvallend
vormgegeven boek wel gebaseerd op de opgenomen
dichtregel van Hans Andreus ‘Het paarse
opalen lichtgroene zwartblauwe en rossige water’
(p. 112). Want net als de kaft van het boek zijn de
bladzijden met collages van foto’s, gedichten,
spreekwoorden en citaten over water, in lichtgroene
en paarse kleuren uitgevoerd. Ook de letters
zijn paars, op grijs-wit papier. De vele fraaie foto’s
van onder andere watertorens in het gebied, zijn
echter niet in paars-groen, maar in stemmig
zwart-wit afgedrukt. Water naar de zee is bedrijfsgeschiedenis,
een tak van de geschiedwetenschap
die de naam heeft nog wel eens saai te kunnen zijn.
De vormgeving van dit boek over de (voor)geschiedenis
van het, in 2000, zes jaar oude Waterbedrijf
Europoort (WBE) is dat geenszins. Maar hoe zit
het met de tekstuele inhoud van deze aardige verpakking?
Water is hot issue vandaag de dag. De problemen
die we nu hebben met waterwinning, watervervuiling,
het gescheiden houden van drinkwater en afvalwater,
waren er een eeuw geleden echter ook al,
zij het op veel kleinere schaal. Water naar de zee (de
titel verwijst naar de noodzaak wegens vervuiling,
water naar het waterrijke Rotterdam te brengen)
begint met de ontstaansgeschiedenis van Rotterdams
eerste waterleidingbedrijf, Drinkwaterleiding
Rotterdam (DWL), opgericht in 1874. Bij die
oprichting speelde het produceren van drinkwater
vreemd genoeg een secundaire rol. Het spoelen
van de stedelijke riolen was hoofdzaak en moest
met de levering van drinkwater gefinancierd worden.
Dat epidemieën veroorzaakt konden worden
door besmet drinkwater, werd bovendien nog niet
algemeen aanvaard.
Behalve de DWL zijn er nog zes andere bedrijven
die gelden als rechtsvoorgangers van de WBE.
De geschiedenis van deze zes bedrijven komt aan
de orde in het tweede en derde hoofdstuk. Zo lezen
we over de waterproductie in onder meer Dordrecht,
’s-Gravendeel, Monster, Schiedam,
Vlaardingen, Maassluis en Voorne-Putten. Het water
werd wisselend gewonnen als oppervlaktewater,
grondwater, duinwater of van de Rotterdamse