download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

eeuw zorg droeg voor de afwatering en bedijking
van het gebied. Het gebied van het latere Hoogheemraadschap
Delfland viel oorspronkelijk onder
drie afzonderlijke baljuwschappen: Rijnland,
Delfland en Schieland. De dijkgraaf trad op als
openbare aanklager in geval van overtredingen die
verband hielden met de waterstaat. Sinds de 13de
eeuw stelde de graaf ook heemraden aan die belast
waren met de rechtspraak in waterstaatsaangelegenheden,
het vaststellen van keuren en het schouwen
van waterwerken, zoals dijken en sluizen.
Vanaf 1589 was er in Delfland ook een college van
hoofdingelanden dat verantwoordelijk was voor
de controle op het financiële beheer van de ambachten
en dat moest bemiddelen bij geschillen
tussen het hoogheemraadschap en andere bestuursinstellingen.
De Bevoegdhedenwet van 1841
ontnam de waterschappen alle rechtsprekende bevoegdheden.
Door de invoering van het Delflands
bestuursreglement in 1852 kwam de algemene bestuursmacht
van het hoogheemraadschap bij de
hoofdingelanden te berusten. Met de opheffing
van de polderbesturen in 1977 door de provincie
werden de taken van de Delflandse polderbesturen
overgeheveld naar het hoogheemraadschap.
In het tweede gedeelte laten de auteurs de kaarten
spreken. Hierin worden verschillende themata
uit de inleiding en andere specifieke casussen verder
uitgewerkt aan de hand van de afgebeelde
kaarten, opnieuw volgens een logische opbouw.
Eerst komen een aantal overzichtskaarten aan de
orde, beginnend met de oudste in het bezit van het
Hoogheemraadschap, namelijk de overzichtskaart
die Mathijs de Been van Wena schilderde in 1606.
In de bronnen is ook sprake van een nog oudere
overzichtskaart (in zes delen) die Jacob van Deventer
in 1539 in opdracht van de hoogheemraden van
Delfland zou hebben gemaakt, maar die is tot op
heden niet getraceerd. De behandelde kaarten,
waaronder diverse situatieschetsen, zijn verder ingedeeld
in de volgende categorieën: bestuur, Gemeenlandshuis,
waterkering, boezembeheer, wegen,
binnenlandse waterstaat, buitendijks gebied
en veenwinning en droogmaking.
De oudste in het boek opgenomen kaart is een
situatieschets uit 1545 van een sloot in de polder
Berkel die de landscheiding vormde tussen Delfland
en Schieland. De schets werd gemaakt in opdracht
van het Hof van Holland ten behoeve van
het proces dat het ambacht Berkel had aangespannen
tegen het aangrenzende ambacht van Bleiswijk.
Het Hoogheemraadschap Schieland waaron-
Boekbesprekingen 23
der Bleiswijk ressorteerde, had namelijk zonder
Delfland daarin te kennen Bleiswijk toestemming
gegeven om een watergang te graven op de bewuste
plaats in de landscheiding. Het Hof van Holland
bepaalde uiteindelijk dat Schieland de situatie
in de oude staat moest herstellen. Bijzonder aan
deze kaart is dat de maker ervan het onderscheid
aangaf tussen zijdwinde en landscheiding.
Juist door het combineren van de kaarten en situatieschetsen
met begeleidende teksten worden
diverse ingewikkelde waterstaatkundige begrippen,
vraagstukken en problemen inzichtelijk aan
de lezer gepresenteerd. Voor een ieder die hier
meer van wil begrijpen is dit een zeer handzaam
werk. Jammer is alleen dat de wordingsgeschiedenis
van het Hoogheemraadschap Delfland niet in
een bredere, Hollandse context is geplaatst. Delfland
ontwikkelde zich immers in grote lijnen op
dezelfde wijze als de andere grote waterschappen
Rijnland en Schieland. Alle drie hadden ze met vergelijkbare
problemen te kampen. De auteurs maken
echter alleen maar melding van die twee andere
waterschappen wanneer ze specifieke bevoegdheidsgeschillen
beschrijven.
M.C. Le Bailly
S. Zijlstra, Om de ware gemeente en de oude gronden.
Geschiedenis van de dopersen in de Nederlanden
1531-1675, (Hilversum, Verloren en Leeuwarden,
Fryske Akademy, 2000, 544 blz., ISBN 90-
6550-631-4).
Mennisten, joristen, obbieten, Waterlanders,
Hoogduitsers, Vlamingen (Oude en Jonge), Friezen
(Harde en Zachte), Janjacobsgezinden, Groninger
Oude Vlamingen (of Ukewallisten), Zonisten
en Lamisten: dopers of doopsgezinden
hebben zich vanaf 1530 in de Lage Landen in vele
soorten en maten gemanifesteerd. Het is de grote
verdienste van de Friese historicus Zijlstra dat hij
orde weet te scheppen in de chaos zonder de ogen
te sluiten voor de ‘Babelsche verwerringhe’ die de
eerste anderhalve eeuw van het Nederlandse doperdom
heeft gekenmerkt.
In het imposante overzichtswerk Om de ware gemeente
en de oude gronden. Geschiedenis van de dopersen
in de Nederlanden 1531-1675 regeert de gedachte dat
een (groeps)identiteit, dus ook de doperse, voortdurend
dient te worden bevochten en te worden
aangepast. Wisselende politieke en godsdienstige