Rapport Leerplein Praktijkschool de Rijn - Platform Praktijkonderwijs

Leerplein Praktijkschool de Rijn : van theorie naar praktijk
5 Waar moet een leerplein aan voldoen?
Motivatie en psychologische basisbehoeften
Nieuwe onderwijsvormen zijn nauw verweven met ontwikkelingen op het gebied van motivatie.
Stevens (2002) stelt dat een leerling het best tot zijn recht komt in een goed pedagogisch klimaat
waarin aandacht wordt besteed aan de drie basisbehoeften competentie, autonomie en
verbondenheid (in verschillende publicaties ook wel ‘relatie’ genoemd). Een leeromgeving die aan
deze behoeften tegemoet komt, zal gemotiveerde leerlingen genereren, met alle positieve effecten
van dien. Praktijkschool de Rijn onderkent dit gegeven. Ze heeft de basisbehoeften opgenomen in
het document ‘Kerncompetenties van praktijkschool de Rijn’ en wil leerpleinen inrichten.
Belangrijk voor dit rapport is de link die vanuit elke basisbehoefte wordt gelegd met de fysieke
leeromgeving. Het geeft antwoord op de vraag waarom een leerplein een geschikte vorm kan zijn
om te motiveren. Dit wordt geïllustreerd met de bevindingen uit een evaluatie van de leertuin van
het Bonnefanten College, die leertuinen heeft ingericht met het oog op deze drie psychologische
basisbehoeften. In deze evaluatie wordt het leerplein overigens niet vergeleken met een
traditionele leeromgeving, maar wordt bekeken hoe leerlingen en leerkrachten ervaren dat aan
verschillende behoeften wordt voldaan en hoe verschillende behoeften ten opzichte van elkaar
scoren.
5.1 Intrinsieke motivatie
Motivatieonderzoek laat een duidelijke verschuiving zien van extrinsieke naar intrinsieke
theorieën. Waar in het verleden, in het behaviorisme, de nadruk lag op beloning en straf om iets
gedaan te krijgen, dus motivatie door impulsen van buitenaf, gaat het nu veel meer om een drang
van binnenuit. Mensen zijn van nature intrinsiek gemotiveerd en dat is terug te zien in het
dagelijks leven om ons heen. Mensen zijn nieuwsgierig en leergierig, willen nieuwe vaardigheden
leren, zich ontwikkelen, kennis opdoen en hun talenten gebruiken om het plezier dat ze beleven
aan de activiteit zelf, niet vanwege externe beloning of dwang. Onderzoek laat de effecten van
intrinsieke motivatie zien:
• Intrinsieke motivatie is essentieel voor cognitieve en sociale ontwikkeling.
(Csikszentmihalyi & Rathunde, 1993, in Ryan & Deci, 2000).
• Intrinsieke motivatie heeft positieve effecten op welzijn en zelf-actualisatie
• Intrinsieke motivatie gaat gepaard met minder depressie en spanning (Kasser & Ryan,
1993)
• Intrinsieke motivatie leidt tot een hoge kwaliteit van leren. Volgens Gottfried (1985, in
Pintrich & Schunk, 1996) maakt intrinsieke motivatie het leuk om ergens aan te werken en
ondersteunt het leren en presteren. Dat wordt zichtbaar in meer aandacht van de leerling
voor instructie, het meer oefenen van nieuwe informatie, het beter organiseren en relateren
van kennis en het toepassen van vaardigheden en kennis in verschillende contexten.
Mensen kunnen gedemotiveerd worden door aspecten uit de omgeving en als aan bepaalde
kenmerken wordt voldaan, ondersteunt dat de intrinsieke motivatie. Een lerende is niet een vat
waar je kennis in moet gieten, maar eerder een spons: de lerende heeft van nature de neiging
kennis op te zuigen, zoals een spons water opzuigt. Je hoeft alleen maar te zorgen dat die neiging
Universiteit Leiden 15