Kroniek van een halve eeuw Belgische Ontwikkelingssamenwerking

technische en financiële bijstand nodig heeft om zich verder te kunnen
ontwikkelen: er zijn nauwelijks elitegroepen die over de nodige technische
kennis beschikken en de situatie van de Congolese overheidsfinanciën is
belabberd. België neemt dus een ambivalent standpunt in: enerzijds wil ons
land de onafhankelijkheid van zijn vroegere kolonie respecteren en de
bijstand verlenen die noodzakelijk is voor de verdere ontwikkeling van Congo.
Anderzijds is de regering ervan overtuigd dat de koloniale administratie haar
werkzaamheden verder moet zetten om het onafhankelijkheidsproces tot een
goed einde te brengen. Generaal Janssens, bevelhebber van de Openbare
Weermacht, vat het met een beroemde uitspraak samen: “Voor de
onafhankelijkheid = na de onafhankelijkheid”. België wil graag het overwicht in
Congo behouden, zo mogelijk via exclusieve bilaterale betrekkingen om de
economische belangen van het land te beschermen. Maar er speelt ook een
gevoelsmatig aspect mee: Congo vertegenwoordigt de trots, de grootsheid en
de eer van België in de ogen van de andere landen.
Tegen deze achtergrond worden de bilaterale samenwerkingsverbanden met
Congo opgesteld. De hulp neemt drie vormen aan: technische bijstand,
financiële bijstand en de opleiding van leidinggevenden. Het codewoord is
continuïteit. De principes die de Belgische hulp zullen regelen worden in 1960
vastgelegd in de loop van de twee rondetafelgesprekken: in januari wordt de
politieke situatie aangekaart, terwijl in april de economie aan bod komt.
Van koloniale administratie tot technische steun
In 1959 wonen er in Congo iets meer dan 88.000 Belgen: ambtenaren van de
overheid en semioverheidsinstellingen, zelfstandigen, bedrijfsleiders en
werknemers van privéondernemingen, religieuzen en kolonisten. Blank en
zwart leven van elkaar gescheiden in totale segregatie, maar over het
algemeen tonen de blanken zich welwillend in hun dagelijkse omgang met de
Congolezen: ze nemen hierbij een typisch paternalistische houding aan. In
januari 1959 wordt aangekondigd dat de onafhankelijkheid van Congo op
middellange termijn een feit is en dat wekt bezorgdheid bij de administratieve
ambtenaren. De Belgische overheid had hen een volledige loopbaan beloofd
van minstens 15 jaar, maar in 1960 had meer dan 90% van de ambtenaren
die periode nog niet voltooid.
In het rondetafelgesprek over politiek wordt er over hun lot beslist. Vanaf 30
juni 1960 staan de Belgische ambtenaren in Afrika onder het gezag van het
onafhankelijke Congo, dat zich ertoe verbindt hun statuut te respecteren. De
Congolese staat kan van hen eisen dat ze een eed afleggen en kan ook
enkele van hen met verlof sturen.
Op 1 januari 1960 wonen er in Congo 9.879 administratieve ambtenaren.
Daarnaast zijn er nog zo’n 900 leerkrachten uit de gesubsidieerde sector en
2000 functionarissen van semioverheidsinstellingen die actief zijn in beheer
13