Kroniek van een halve eeuw Belgische Ontwikkelingssamenwerking

Ten slotte moeten we de militaire ontwikkelingswerkers nog noemen. Zij vallen
onder het Belgische ministerie van Defensie en zijn alleen in Congo, Rwanda
en Burundi actief geweest in de opleiding en de logistiek. De grootte van deze
groep varieert sterk naargelang de periode en de toestand van de bilaterale
betrekkingen: na van de Congocrisis (1960-1965), toen er 400 medewerkers
waren, werd het maximum bereikt in 1970 met 280 teams verspreid over de
drie landen. De militaire ontwikkelingssamenwerking werd in 1972 afgeschaft
in Burundi en in de jaren ’90 in Zaïre en Rwanda, maar wordt nu hervat in
deze en in andere landen, maar eerder in de vorm van korte en middellange
missies dan als permanente aanwezigheid en bij voorkeur in een
internationaal kader.
Het personeelsbestand van de ontwikkelingssamenwerking
Wat het personeel betreft dat rechtstreeks door de overheid wordt
aangeworven, waren er tussen 1960 en 2000 zo'n 8000 tot 9000
ontwikkelingswerkers actief. Iets meer dan een kwart van hen zijn ambtenaren
die deel hebben uitgemaakt van het koloniaal bestuur in Congo en Rwanda-
Urundi. Vanaf 1961 kwamen er nieuwe medewerkers bij, vooral jonge
afgestudeerden, omdat heel wat ambtenaren van de administratie van Afrika
waren vertrokken. Er werden toen massaal mensen aangeworven, 300 per
jaar tot in 1966, vooral leerkrachten. Velen werden aangenomen voor een
periode van drie jaar, de minimale duur om vrijgesteld te kunnen worden van
militaire dienst. Toch bleef de meerderheid van hen langer dan drie jaar ter
plaatse. Pensionering, vrijwillig vertrek, personeelsinkrimping en nieuwe
behoeften aan deskundigen leidden tot grote verplaatsingen van personeel.
Het statistische jaarboek van het personeel in de ontwikkelingssamenwerking
telt tussen 1973 en 1999 2147 aanwervingen, terwijl 4443 ambtenaren
vertrekken; dit zijn voor het grootste deel voormalige ambtenaren van de
administratie van Afrika, die aan het einde van hun carrière waren gekomen.
Het personeelsverloop binnen deze twee grote groepen, de ontwikkelingswerkers
en de medewerkers van ngo’s, is interessant en laat een duidelijk
uiteenlopende beweging zien.
De eerste groep bereikt in 1963 zijn hoogste personeelsbezetting: 2543
ambtenaren die rechtstreeks door de overheid worden betaald. Daarna volgt
een langzame daling en tussen 1990 en 1995 lijkt de groep wel te verdwijnen
als gevolg van het bijna stopzetten van de ontwikkelingssamenwerking met
Zaïre, Rwanda en Burundi: in 1996 zijn er nog maar 228 ambtenaren over. De
daling van het aantal personeelsleden raakt vooral de leerkrachten, die
geleidelijk aan worden vervangen door autochtone collega's. Deze afname
van het personeel komt ook voort uit de veranderingen in het ontwikkelingsbeleid,
dat steeds meer een beroep doet op de aanwezige lokale capaciteit en
72