Kroniek van een halve eeuw Belgische Ontwikkelingssamenwerking

van de watervoorzieningen, het transport of in de sociale sector. Al deze
mensen zijn ongerust, ontmoedigd en gedemotiveerd door de plotse
koerswijzigingen in het Belgische beleid: eerst aarzelt de regering over het
toekennen van de onafhankelijkheid en dan kan het ineens niet snel genoeg
gaan. Ze willen de garantie dat ze hun baan in Congo kunnen houden en
willen weten of ze, als dat niet kan, in België aan de slag kunnen. Bovendien
zijn ze zijn bang om hun pensioenrechten te verliezen.
Hun onrust groeit nog als de Congolese personeelsvertegenwoordigers laten
doorschemeren dat slechts een deel van de Belgische ambtenaren na de
onafhankelijkheid aan het werk zal kunnen blijven. Velen vrezen dat er
massaal ontslagen zullen vallen en zijn ervan overtuigd dat de nieuwe Staat
geen lang leven is beschoren. Maar ze moeten zich neerleggen bij hun
nieuwe statuut: ze zijn nu adviseurs in dienst van de Congolese overheid,
zonder enige hoop op promotie. Ze kunnen elk moment ontslagen worden en
verliezen dan ook hun financiële voordelen. De Belgische regering van haar
kant toont zich optimistisch over de toekomst van de ambtenaren. In maart
1960 wordt een wet gestemd waardoor de functionarissen die onder het
nieuwe bewind moeten afvloeien aan de slag kunnen in de Belgische
administratie. De Belgische overheid gelooft overigens dat weinig mensen van
die wet gebruik zullen hoeven te maken, maar het tegendeel is waar, zoals
blijkt uit de gebeurtenissen van de daaropvolgende maanden.
Op 5 juli 1960 breekt er muiterij uit in de lokale Openbare Weermacht. Dit
veroorzaakt onder de blanken een golf van paniek die zich als een lopend
vuurtje verspreidt, vooral in de stedelijke gebieden. Als De Schrijver, minister
van Congo, op 12 juli een bliksembezoek brengt aan Leopoldstad (vandaag
Kinshasa), dwingen de functionarissen hem een protocol te ondertekenen
waarin staat dat ze hun functie in Congo niet langer kunnen uitoefenen.
Dankzij dit protocol kunnen ze nu allemaal beroep doen op de wet voor
wederopneming op de arbeidsmarkt van maart 1960. Ze gaan er dan ook
massaal vandoor: van de 7.697 ambtenaren die in Congo aanwezig zijn op 30
juni 1960 blijven er slechts 855 op hun post. Aangezien het land voordien
helemaal bestuurd werd door de Belgen, leidt dit tot een enorme chaos. Het
land is op drift.
Hoe valt het gedrag van de Belgische ambtenaren te verklaren? Er zijn
verschillende oorzaken voor de massale uittocht: in de eerste plaats de
onveilige situatie, die hen ertoe aanzet hun gezin in veiligheid te brengen
buiten de landsgrenzen. Daarnaast spelen ook de gunstige voorwaarden mee
van de wet voor de wederopneming op de arbeidsmarkt en het feit dat
sommigen ervan overtuigd zijn dat Congo afstevent op de ondergang. Velen
kunnen niet loskomen uit de geest van de segregatie en het is voor hen
moeilijk om te aanvaarden dat ze nu moeten gehoorzamen aan de bevelen
van de Congolezen, die vroeger hun ondergeschikten waren. Diegenen die
ter plaatse wilden blijven, ten slotte, voelden zich door België in de steek
14