Kroniek van een halve eeuw Belgische Ontwikkelingssamenwerking

stopgezet: het had bijna een miljard Belgische frank gekost. Op een bepaald
moment omvatte het 15 Belgische ontwikkelingswerkers, 500 arbeiders, 60
tractoren, 36 auto’s, 9 vrachtwagens, 12 maaidorsmachines, 2 vliegtuigen en
een enorme drooginstallatie.
Het ‘domein’ werd bezocht door zowat alle Belgische deskundigen op het
gebied van tropische landbouw. Ze schreven er rapporten over en vroegen de
overheid om steun. Toch werden er nooit meer dan 3000 hectaren maïs en
soja aangeplant en de maïsoogst, die oorspronkelijk op 5 ton per hectare was
geschat, kwam nooit boven de 4 ton uit.
Wat waren de oorzaken van dit debacle? In de eerste plaats het gebrek aan
ervaring: noch België, noch Congo of de andere landen in Centraal-Afrika
hadden ooit op grote schaal en met mechanische middelen maïs verbouwd.
De 2000 hectaren grond moesten elk jaar voor 1 november worden
omgeploegd en ingezaaid, wat slechts met de grootste moeite lukte. Vaak
ontbraken de reserveonderdelen of de benzine voor de machines en de
meststof bleef staan in de haven van Matadi. Het eerste zaad voor hybride
maïs, ingevoerd uit Zimbabwe, werd onbruikbaar verklaard toen verschillende
ziekten opdoken. Elke centimeter grond moest worden bemest, bijvoorbeeld
met fosfor en sporenelementen. Men ging al snel over op andere
maïsvariëteiten en alterneerde de teelt van maïs en soja, terwijl op de
onbebouwde terreinen rundvee werd gehouden. Om insecten en onkruid te
verdelgen en ziekten tegen te gaan, moesten de gewassen bespoten worden
vanuit een vliegtuig. De maïs was zo vochtig dat er een grote drooginstallatie
moest worden gebouwd die aangedreven werd door diesel. De
landbouwmachines bleken op hun beurt ongeschikt voor gebruik op de
roodachtige tropische grond en moesten aan een stuk door gerepareerd
worden.
Het oorspronkelijke dossier had de technische problemen erg onderschat,
maar toch konden deze beetje bij beetje worden opgelost dankzij de
opgedane ervaring. De economische problemen, daarentegen, waren
ernstiger: jaar na jaar bleek dat de variabele kostprijs van de maïs die in deze
omstandigheden werd geteeld veel hoger lag dan de prijs van de maïs
ingevoerd uit Zimbabwe of Zuid-Afrika. Ook een aantal onvoorziene
gebeurtenissen droegen daartoe bij: zo brak er in Angola oorlog uit, waardoor
de aanvoer van materiaal via het spoor uit Benguela onmogelijk werd. Er
moest een omweg worden gemaakt via Matadi, wat hogere kosten met zich
meebracht. In 1973 brak de eerste oliecrisis uit en de brandstofprijs werd vier
keer zo hoog. In datzelfde jaar werd de economie ontwricht door de
‘zaïrisering’. De prijzen van de Zuid-Afrikaanse maïs daalden, en ten slotte
kwam Zaïre de gemaakte afspraken over de financieringen in de lokale munt
niet na.
Vanaf 1975 wordt het project onder vuur genomen door de Belgische pers, die
30