[PDF] Stad en land - Centraal Planbureau

STAD EN LANDfietsafstand van de woning. De opkomst van die consumptiestad verklaart voor een deel hetherstel van de stad.Dat herstel kenmerkt echter niet alle steden. Een reisje naar Detroit toont dit aan. De ooit zoflonkerende stad van Ford en General Motors blijft terrein verliezen. En dichterbij hebbenHeerlen en Sittard zich niet kunnen herstellen van de sluiting van de kolenmijnen. Maar ooksteden in de Randstad zijn niet immuun voor krimp. Rotterdam heeft zich niet hersteld van deafkalving van de werkgelegenheid in de haven, en het inkomensniveau is daar één van delaagste van ons land. De bevolking van Vlaardingen en Spijkenisse daalt de laatste jaren al, enzelfs Almere loopt op termijn gerede kans op een afnemende bevolking. De prangende vraagdoet zich dan ook voor wat ervoor zorgt dat de ene stad zich herstelt, terwijl de andere alleenmaar verder in de versukkeling raakt. Waarom is het Boston en Amsterdam wel gelukt, waarhet succes aan Detroit en Rotterdam is voorbijgegaan? Edward Glaeser betoogt dat de allesbepalende factor de aanwezigheid van universiteiten is. Een permanente instroom van hogeropgeleiden blijkt een stad in staat te stellen om zich te herpakken. Toen de havens van Bostonin de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw moesten sluiten, zorgde de stroom vanalumni van Harvard en MIT voor het opzetten van nieuwe activiteiten, IT, investment banking,en biomedisch onderzoek. Nu floreert Boston als nooit tevoren. Evenzo slaagt Amsterdam erveel beter dan Rotterdam in om studenten aan zich te binden, en hoogopgeleiden van elders aante trekken. Het is dus de wisselwerking van de aantrekkelijkheid als consumptiestad en hetvermogen zich opnieuw op de kaart te zetten als productiestad die bepalend zijn voor stedelijksucces. Juist het toptalent dat in staat is nieuwe productieactiviteiten te ontwikkelen, heeftbehoefte aan het gevarieerde culturele aanbod dat kenmerkend is voor de consumptiestad. Hetzijn vooral de hoger opgeleiden die er veel baat bij hebben om in de moderne aantrekkelijkesteden te wonen. Zij zijn dan ook bereid meer voor een woning in de stad te betalen, enbijgevolg zullen zij dus ook meer dan gemiddeld in de stad wonen. Daarmee doemen allerleiprangende beleidsvragen op van segregatie en sociale samenhang.De huidige bloei van de stad is dus nauw verweven met de opkomst van de kenniseconomie.Juist voor innovatie is de fysieke afstand nog steeds een beslissende bottleneck. Toevalligeontmoetingen, een goed gesprek bij het koffiezetapparaat, het zijn allemaal crucialeingrediënten voor de ontwikkeling van nieuwe ideeën. Op zichzelf is dat verschijnsel ouder dande jaren tachtig van de vorige eeuw. Klaus Desmet en Esteban Rossi-Hansberg laten zien hoe inde eerste drie decennia van de vorige eeuw de industrie zich geleidelijk verplaatste naar degrote steden. De uitvinding van de elektromotor en, meer in het algemeen, de beschikbaarheidvan elektriciteit maakte een complete reorganisatie van de fabricageprocessen mogelijk.Elektriciteit is daarmee een general purpose technology, een innovatie die een revolutie in hethele productieproces mogelijk maakte. De stad bood de ideale omgeving om van dieontwikkeling te profiteren. Toen deze innovatiegolf was uitgedoofd, was de stad niet langer dejuiste omgeving voor de industrie. De industrie is een grondintensieve activiteit. De hoge12