[PDF] Stad en land - Centraal Planbureau

DE DYNAMIEK VAN HET NEDERLANDSE SYSTEEM VAN STEDENDaarbij worden de gemeenten naar omvang gerangschikt en verdeeld in 10 even grote groepen(decielen) van steden. Het eerste deciel omvat dus de 10% kleinste gemeenten in een jaar, hettweede deciel de volgende 10%, enzovoort. Ruim 20% van de steden is in de periode van ruim120 jaar in hetzelfde deciel gebleven; 55% van de gemeenten is meer dan 1 deciel opgeschovenin de verdeling. In 1849 had meer dan 90% van de gemeenten minder dan 5000 inwoners. In1971 is dat nog maar 55%: een weerspiegeling van de verstedelijkingstrend die volgde op desnelle industrialisatie in de negentiende eeuw. Zit er structuur in deze enorme dynamiek vanNederlandse steden? En zo ja, wat zijn dan de implicaties van deze onzekerheid over detoekomstige ontwikkeling van de stad voor grondprijzen en het ruimtelijke-ordeningsbeleid?Het toeval en de wet van ZipfTabel 3.2 geeft de resultaten van een statistische analyse van de informatie uit figuur 3.1. Deeerste regel geeft voor een viertal perioden de gemiddelde groeivoet van de bevolkingsomvangvan de 100 grootste gemeenten uit 1971. Gemiddeld genomen zijn de Nederlandse gemeentenin alle perioden gegroeid, tussen 1889 en 1971 wat harder dan in de periode daarvoor en daarna.De tweede regel geeft het verband weer tussen de omvang van de gemeente en haar groeivoet.Een coëfficiënt van één wil zeggen dat een 10% grotere gemeente over die gehele periodegemiddeld 10% harder groeit. Een negatieve coëfficiënt wil zeggen dat grotere gemeenten juistlangzamer groeien. De gerapporteerde coëfficiënten liggen dicht bij nul, wat wil zeggen dat degroeivoet van een gemeente nagenoeg onafhankelijk is van haar huidige omvang. Resultaten uithet verleden bieden dus geen garantie voor de toekomst. De derde regel toont destandaardafwijking ten opzichte van de gemiddelde jaarlijkse groeivoet. Een standaardafwijkingvan 1% wil zeggen dat de bevolkingsomvang na één jaar gemiddeld ongeveer 1% groter ofkleiner is dan de gemiddelde groei. Dat betekent dat een gemeente over een periode van 50 jaargemiddeld 7% groter of kleiner is dan men op grond van de trend zou verwachten.Tabel 3.2Zeer zwakke relatie tussen groei en omvang van gemeenten1849−1889 1889−1930 1930−1971 1980−2009Jaarlijkse groei (in %) 1,05 2,56 2,23 0,72Relatie groei – initiële omvang 0,0001 0,0063 0,0080 0,0046Standaardafwijking (in %) 0,83 1,66 1,21 0,83Bron: eigen berekeningen op basis van Volkstellingen voor de periode 1849−1971 en CBS voor de periode 1980−2009. De analyse is gebaseerdop de 100 grootste gemeenten in 1971.35