[PDF] Stad en land - Centraal Planbureau

DE WEDEROPSTANDING VAN DE STAD1 De wederopstanding van de stad‘Great cities are not like towns, only larger. They are not like suburbs, only denser.’JANE JACOBS, 1961Steden zijn zo oud als de weg naar Jericho. Mensen zoeken plaatsen op waar andere mensenzijn. Daar kunnen ze profiteren van de koopwaar die anderen hebben aan te bieden, van de velemogelijkheden om contacten te leggen, voor een baan, voor uitwisseling van kennis en ideeën,of voor het vinden van een huwelijkspartner. De geografische ruimte is dus niet indifferent. Deactiviteit concentreert zich op bepaalde locaties, pieken in laagland. Vanwege de concentratievan activiteit, zijn die locaties aantrekkelijk en is de grond op die locaties duur. De prijs van degrond is de beste thermometer voor de aantrekkelijkheid van die locatie, en dus van demeerwaarde van verstedelijking.De concentratie van mensen op een locatie maakt steden tot één van de belangrijksteaangrijpingspunten van politiek en publiek beleid. Er is immers sprake van externe effecten: hetwelzijn van de ene stadbewoner is onlosmakelijk verbonden met de aanwezigheid enactiviteiten van zijn buren. En dus moeten zij het onderling eens worden. Dat vereist eencomplexe vorm van politieke besluitvorming. De voordelen van verstedelijking in zowelmateriële als immateriële zin zijn groot. Maar hoe kunnen die voordelen worden bereikt? Enprofiteert iedereen even sterk van de voordelen of zijn er winnaars en verliezers? En zijn er inhet laatste geval compensatiemogelijkheden? Deze vragen maken verstedelijking tot eencentraal aangrijpingspunt van economisch beleid, en zij maken de thermometer van dieverstedelijking – grondprijzen – tot cruciale beleidsinformatie. Daarom beoogt deze studie meerinzicht te geven in het belang van verstedelijking en van de manier waarop deze voordelen viahet economisch beleid maximaal kunnen worden benut.De eerste golf: de neolitische revolutieSteden zijn in de verre oudheid ontstaan als een bijproduct van de ontwikkeling van delandbouw tijdens de neolithische revolutie, nu ongeveer 10.000 jaar geleden. Rond die tijdbegon de landbouw zich in het huidige Midden-Oosten geleidelijk te ontwikkelen. Hettraditionele bestaan van jagen en verzamelen werd ingeruild voor actieve landbouw. PaulBairoch geeft een mooie beschrijving van de rijke geschiedenis van stedelijke ontwikkeling.Neolithische revoluties hebben onafhankelijk van elkaar op meerdere plaatsen in de wereldplaatsgevonden, te beginnen in het Midden-Oosten, om vervolgens via Amerika, Europa enAzië uiteindelijk ook Afrika te bereiken. De neolithische revolutie is dus geen toevalligheid.Steeds opnieuw ontstaan steden kort na de eerste fase van de revolutie. Jericho wordtbeschouwd als de oudste stad. In een traditionele samenleving van uitsluitend jagers enverzamelaars kan de bevolkingsdichtheid zelfs in de meest vruchtbare gebieden niet boven7