[PDF] Stad en land - Centraal Planbureau

GRONDPRIJZEN EN OVERHEIDSBELEIDHet grondwaardesurplus laat echter zien dat er ook nog een publiek-goedkarakter is. Waaromworden kroegen en winkelcentra daar niet minstens ten dele uit gefinancierd? De eerste vraag isof dat niet stiekem ook gebeurt. Het onroerend goed in het lokale winkelcentrum wordtondershands gesubsidieerd door het vastgoed tegen lagere kosten ter beschikking te stellen aande winkelier. De grote trekkers in een winkelcentrum, zoals warenhuizen en supermarktketens,zitten voor een dubbeltje op de eerste rang. Deze analyse laat zien waarom dat een goede zaakis: hun trekkersfunctie maakt hun aanwezigheid tot een publieke voorziening voor anderewinkels. Kroegbazen en winkeliers krijgen echter op hun best een deel van hetgrondwaardesurplus dat zij creëren in hun omgeving, toebedeeld door het lokale stadsbestuur.Waarom is dat? De reden is dat de kwaliteit van de voorziening heel moeilijk in een contract isvast te leggen, zodat een flinke prikkel nodig is voor de kroegbaas om de juiste service tebieden en voor de winkelier voor de inkoop van een goed assortiment. De beste beoordelaar vande kroegbaas en de winkelier zijn hun klanten. De noodzaak van een forse prikkel ondergraaftde mogelijkheden voor publieke financiering. Spoorvervoer is een relatief gemakkelijkcontracteerbare voorziening, zodat publieke financiering mogelijk is. Echter, de vele klachtenover de klantvriendelijkheid van de spoorwegen laten zien dat relatief een relatief begrip is: ookbij het spoorvervoer is het moeilijk om een sluitend contract op te stellen, en is het blijkbaarmoeilijk om de machinist en de conducteur even klantbewust te maken als de winkelier op dehoek.Het publieke karakter van voorzieningen als kroegen en winkelcentra maakt duidelijk dat dedecentralisatie van het openbaar bestuur ook te ver kan gaan. De reikwijdte van hetgrondprijseffect van dergelijke voorzieningen is een goede maat voor de straal waarbinnenomwonenden de nabijheid van dergelijke voorzieningen waarderen, en daarmee van dereikwijdte van het openbaar bestuur. Immers, de directe omwonenden hebben vaak last van denabijheid van dergelijke voorzieningen vanwege lawaai en parkeeroverlast. Een te laagschaalniveau van het openbaar bestuur geeft overdreven gewicht aan de belangen van directomwonenden ten koste van degenen die op wat grotere afstand van de voorziening profiteren.Deelgemeenten zijn dus voor tal van beslissingen een te laag schaalniveau. Dat geldt in hetbijzonder voor deelgemeenten in stadscentra, omdat juist stadscentra het draagvlak bieden voorvoorzieningen met een groot bereik, en dat een deelgemeente dus onvoldoende rekening houdtmet de grensoverstijgende belangen.De grenzen van HGT en RPSVeel voorzieningen, van station tot theater, van lantaarnpaal tot park, worden gefinancierd alspublieke voorziening uit de collectieve middelen. Echter, het grondwaardesurplus is niet debelastingbasis waarover die middelen worden gecollecteerd, althans niet in Nederland. Dit wijktaf van de principes van HGT/RPS. In Hong Kong en de Verenigde Staten spelen lokalegrondbelastingen een grotere rol in de financiering van lokale publieke voorzieningen. Tabel89