Tussen Vecht en Eem, 2007 Loosdrecht

se en Duitse fabrieken die vaak de eer krijgen
toegedicht.
Het bijbehorend boek bevat naast een
catalogus-deel en literatuurlijst veel nuttige
informatie. Michiel Jonker beschrijft de geschiedenis
van de Hollandse porseleinproductie
in de achttiende eeuw; hij neemt de
fabricage in Weesp, Loosdrecht, Ouder- en
Nieuwer-Amstel plus het product van Den
Haag onder de loupe en behandelt kunstenaars
als Wicart, Zepp en Gerverot, de tot nu
toe enige ons bekende porseleinschilders.
'Een product Tot Oogen Lust en
Pronkery': de Markt voor Hollands porselein,
door Harm Nijboer. Hierin staat een overzicht
van de ontwikkeling van vraag en aanbod,
de invloed van mode en concurrentie,
ook vanuit het buitenland, met als gevolg
uitbreiding van assortiment en meer afzetplaatsen.
De prijs van grondstoffen, brandstof,
vervoer en lonen, en met name de invloed
van de al dan niet aanwezige financiële
overheidssteun, zijn nogal verschillend per
land.
Dan volgt Het geheim van het witte goud;
'Techniek en productie van porselein', een
beschrijving van het gecompliceerde, risicovolle
proces van porselein maken, verwoord
door Sarah Bosmans. De aandachtige toeschouwer
zal opmerken dat over het begrip
'biscuit' verschil van opvatting bestaat. Waar
kwam de grondstof vandaan als Holland het
niet zelf voortbracht? Hoe werd de porseleinmassa
samengesteld en hoe voltrok zich het
proces van fabricage? Alle antwoorden, conclusies
uit (veelal eeuwenoude) verzamelde
beschrijvingen, zijn in dit artikel te vinden,
met details over stooktechniek.
'Inspiratie of imitatie?' door Constance
Scholten. Hoezeer de mode in vormgeving
werd bepaald door Meissen en Sèvres, decoraties
naar prenten werden uitgevoerd door
naschilderen of zelfs sjabloneren, weet de
schrijfster met de namen van prentkunstenaars
aan te tonen; zelfs dat menig porseleinschilder
zijn voorbeeld ontleende aan bestaande
schilderingen. Decoraties van
'Hollandse bloemen', (water)landschap,
stads- en dorpsgezicht, portret, silhouet, wel
of niet in cartouche, opgehoogd met goud,
ook hier een kwestie van snel veranderende
mode. Zelfs werden beeldengroepen, een
enkele uitzondering daargelaten, aan de
hand van prentkunst gerealiseerd.
Het hoofdstuk '18de-eeuwse topstukken'
door Josephine Woldring wordt van deskundig
commentaar voorzien van prominenten
uit de museumwereld. Elk voorwerp komt
met zijn beschildering van insecten, vogels,
scheepstaferelen, mythologisch of met
'chinoiserie' heel speciaal tot leven. Vanuit
Sèvres - dus dat is nu 'caillouté'! - beschrijft
Tamara Préaud een naar Frans voorbeeld
uitgevoerde pronkvaas en door de Amerikaanse
Charlotte Jacob-Hanson wordt verband
gelegd met werk van de insectentekenares
Maria Sybilla Merian, die in Suriname
haar inspiratie vond.
Oprichtster van de Stichting Hollands
Porselein, mr. Els Veder-Smit, doet recht aan
de culturele waarde voor Nederland van de
'eenvoud van vorm' van de Hollandse ontwerpen,
waarbij de vaak uitzonderlijke beschildering
- Nova Zembla!) - uitblinkt. Voorzitter
Herbert Jan Hijmersma juicht toe dat
het Hollands porselein sedert lange tijd opnieuw
groots onder de aandacht van het publiek
wordt gebracht.
Verzamelaar of antiquair, ook die krijgt
hier de ruimte om uitdrukking te geven aan
zijn voorliefde voor het stralend witte goud.
In 'Hedendaagse reflecties' doet Fredric
Baas met interviews recht aan de moderne
interpretatie van porselein, op basis van het
oude begrip of met originele ideeën van de
kunstenaars: het achttiende-eeuwse modehondje
figureert naast de plastic pop 'junkie
en dropplaats' alias putto van weleer! Insecten
en opengewerkte vazen, ze zijn ook hier
verrassend vertegenwoordigd. Fantasie op
hoog (en keihard) niveau, zowel in vormgeving
als gewaagde beschildering.
De bezoeker zal veel mooi vinden en veel ook
niet. Maar mag niet ieder vallen voor de vaak
overdadige stijl, geïmponeerd is men toch
door de kwaliteit. Aan de hand van de spectaculaire
detailfotografie kan geconstateerd
232 TVE 25e jrg. 2007