Zilver Magazine - Winter 2022

CULTUURHISTORIE. MARKESTENEN
60
.40
Toen Wilmink overleed en er een andere
rentmeester op het landgoed kwam,
bekroop Joop de gedachte dat hij wel
eens de enige kon zijn die wist van deze illegale
verplaatsing. Dat moest toch te herstellen zijn. Aan
de eethoek in zijn eigenhandig gebouwde huis in
Azelo doet Joop Kroeze zijn verhaal. ‘Ik besloot de
nieuwe rentmeester Gerrit-Jan Roelofs een bezoek
te brengen en hem in te lichten. De man hoorde
mijn verhaal aan en reageerde onmiddellijk met
de opmerking dat dit weer hersteld moest worden.
‘Maandag staat hier een kraantje en als jij er ook
bij kunt zijn brengen we steen weer terug naar zijn
oorspronkelijke plek’.’ Na dit onverwachte succes
raakte Kroeze in de ban van de markestenen.
Hij sloot zich aan bij het Twents Platform van
de Oudheidkamer Twente die markestenen in
de regio beter in beeld wil brengen. ‘In de Lutte
hadden ze alle stenen reeds gevonden, daar is de
cirkel rond. Ze hebben er zelfs een fiets- en wandel
route voor aangelegd. Zo gaat geschiedenis
leven.’
Zestig marken
Markestenen waren in gebruik van 1200 tot 1850.
Zij bakenden een gebied, een marke, af waarbinnen
grote en kleine boerderijen gevestigd waren. Dat
afbakenen gebeurde met palen of met een boom,
en dus ook met zwerfkeien. Binnen de marke was
een bestuur, meestal gevormd door mensen van
adel of gegoede burgers, en er was een rechter, de
markenrichter. De grond was verdeeld onder de
boeren en er waren woeste gronden voor algemeen
gebruik om vee te laten grazen of brandstof (turf
en hout) te halen. Uiteraard allemaal in onderling
overleg. De markenrichter kwam regelmatig langs
om de grenzen te inspecteren. Dan moest de boer
met zijn gezin mee. ‘Het verhaal gaat dat de kinderen
bij de steen een draai om de oren kregen zodat ze
deze plek niet licht zouden vergeten!’ Over het
belang van markestenen gesproken…
In totaal zijn er in Twente zo’n zestig marken geweest.
Het bestuur van zo’n gebied regelde onder meer het
gebruik van de grond, maar ook het onderhoud, de
aanleg van wegen en bruggen en het aanleggen van
zogenaamde telgenkaampn, gronden waar jonge
eiken geplant werden, bedoeld voor timmerhout.
Elk jaar was er een holting, vergadering, waarin alle
regels en verplichtingen werden doorgesproken.
Ook werd het salaris van de schoolmeester voor het
komende jaar bepaald, dat was toen ook al niet zoveel
want hij moest er wel een baantje naast hebben om
rond te komen.
‘Als ’s morgens de schoorsteen brandde,
dan mocht het bouwsel blijven staan.’