Zilver Magazine - Winter 2022

CULTUURHISTORIE. JAN SCHOENAKER
.86
In dit gedicht verhaalt hij over de zoektocht van Josef
en Maria naar onderdak voor de nacht, waarbij ze
uiteindelijk in Oldenzaal terecht kwamen, maar waar
ze vanwege de kaalslag in die stad geen schuilplaats
meer konden vinden. Jan trok zich niets aan van de
kritiek dat hij in zijn gedichten geen gebruik maakte
van ‘het algemeen beschaafd Twents’, zoals de ‘Kreenk
vuur de Twentse Sproak’ voorschreef. ‘Ik skrieuw so
as ik ’t heur’ was steevast zijn antwoord. Ondanks zijn
kritische kijk op de publieke zaak in Oldenzaal werd
hij in die stad met drie tentoonstellingen waarin zijn
kerstkaarten centraal stonden, geëerd: Keskaat’n en
kantaat’n (1990), Keskaat’n en implantaat’n (2011) en
Keskaat’n An‘ekaat (2012).
Voor mij was het een mooi moment van bezinning
om de handschoen op te pakken en te komen tot een
cultureel centrum dat grotendeels kan worden gewijd
aan het omvangrijke oeuvre van Jan Schoenmaker,
maar dat natuurlijk ook openstaat voor andere
culturele activiteiten. Dit in overleg met een van
zijn beste vrienden Albert Wiggers in Oldenzaal,
die een omvangrijk archief over de kunstenaar bezit
en met het schilder- en glasmuseum van Fons Oude
Hesselink in Saasveld, dat enkele werken van Jan
van de ondergang heeft gered. Maar bovenal met
de Stichting Clarissa Droste zu Vischering, die het
kerkeiland, de voormalige huisplaats van het kasteel
Saasveld of Saterslo, met zijn gebouwen beheert.
De stichting is genoemd naar de adellijke familie
uit Westfalen die tot 1817 eigenaar van de havezate
was en die nog steeds warme banden met Saasveld
onderhoudt. De secretaris van de stichting, Gerard
Wolbert, zorgde er na Jans overlijden, in overleg
met de familie Schoenaker, voor dat het materiële
erfgoed van de glazenier in verzekerde bewaring aan
de stichting is overgedragen. Jan Schoenaker zou op
zo’n ‘levend’ monument meer dan trots zijn geweest.
Pleidooi voor een Jan Schoenaker Centrum
in Saasveld
Op zondag 30 oktober jl. vond in de Plechelmuskerk
van Saasveld een herdenkingsbijeenkomst plaats ter
gelegenheid van de vijfde sterfdag van Jan Schoenaker.
Jan had een bijzondere band met Saasveld. In de
periode na 1965, toen het rijke Roomse leven daadwerkelijk
tot een einde kwam en Jan zonder kerkelijke
opdrachten kwam te zitten, was het de pastoor van
Saasveld die het initiatief nam om hem nog jarenlang
te helpen door hem de kerk, pastorie en aula te laten
verfraaien met maar liefst 43 glas-in-lood-ramen. Jan
trouwde op 80-jarige leeftijd in deze kerk met zijn
tweede echtgenote, en Tonny, zijn eerste echtgenote,
en hijzelf zijn er op het nabijgelegen kerkhof begraven.
Inmiddels is de kerk grotendeels aan de eredienst
onttrokken. De parochie is met nog vier andere,
waar onder Oldenzaal, samengevoegd, tot één grote
St. Plechelmus mammoetparochie. Er vinden nog
wel erediensten plaats, maar het grootste deel van
de tijd staan de kerk en de bijgebouwen leeg.
John van Zuidam (Nijverdal 1945)
Studeerde geografie aan de Radboud
Universiteit Nijmegen. Was van 1970-2004
docent aard rijkskunde en decaan aan het
Canisiuscollege aldaar. Schrijft sinds 1980
over zijn geboortestreek. In 2011 oprichter
en secretaris-penningmeester van het
Netwerk voor Landschap & Geschiedenis
Twènterlaand, een wetenschappelijke
‘denktank’ van onderzoekers uit verschillende
disciplines. Deed na zijn vervroegde pensionering
twaalf jaar onderzoek in zijn
geboortestreek, resulterend in zijn boek:
‘Oale Groond. Geschiedenis van het Twentse
landschap’ (2018, herdruk 2019 en 2021).
Ontving in oktober 2019 vanwege zijn
verdiensten voor Twente als tweede de
prestigieuze J.W. Racer prijs in Oldenzaal.
Woont ‘boetenmaarks’ in Malden bij
Nijmegen.