2012-normalen for nynorsk rettskriving - Språkrådet

talemålsvariasjon representerer i Noreg, set skriftspråket nynorsk på ein særleg prøve. Mykjetyder på at den nye rettskrivinga vil gjere den nynorske kvardagen enklare for både born ogvaksne, elevar og lærarar, medarbeidarar og leiarar. Den nye rettskrivinga vil vere tenleg ogslitesterk for kvardagsprosa så vel som for skapande kunst.Der er ikkje noko dominerande eller klart normsenter for nynorsk i dag. Den nyerettskrivingsnormalen gjer det nødvendig å etablere eit slikt normsenter. Dette skal ikkje gå utover den individuelle valfridomen eller den regionale krafta i nynorsk, men gi ein ferdigpakke og eit trygt kvalitetstilbod for alle dei som ønskjer eller treng det.I det mandatet styret vedtok første gongen i 2007 og i endeleg form i 2009, gjaldt det åfå fram ei enkel, tydeleg og stram norm etter ein open og inkluderande prosess. Med detmarkerte Språkrådet både ei arbeidsform og ei retning for innhaldet.Med 2012-normalen kan dei fleste skrive nynorsk som før og framleis skrive rett. Sliksett har det vore gjort større endringar i nynorskrettskriving tidlegare. Til gjengjeld inneberframlegget at eit hundreårgammalt system med fleire nivå i rettskrivinga blir avvikla frå 2012.Rettskrivinga representerer utan tvil også den mest demokratiske reforma i nynorsk.Alle viktige synspunkt har kome fram, både om dei prinsipielle spørsmåla ei normering reiser,og om dei mange enkeltframlegga. Ingen kan gjere krav på å bli trudd som hevdar at dei ikkjefekk sagt det dei ville ved dette høvet.Prosessen har truleg involvert godt over 1000 personar. Svært mange og ulike grupperav språkbrukarar har fått ta del i den kontinuerlege høyringa, både i møte og gjennomskriftlege innspel. Rettskrivingsnemnda drøfta saka på 38 møte med institusjonar, verksemderog organisasjonar. Undervegs fekk nemnda 502 blogginnlegg og e-postar. På eit opehøyringsmøte 21. februar 2011 var 79 til stades, om lag 300 følgde høyringa direkte på netttv,og mange har sett på opptaket etterpå. Det kom inn heile 78 høyringssvar; medrekna eittetter fristen.Rettskrivingsnemnda har lagt fram ei innstilling som er oversiktleg, pedagogiskredigert og som inneheld mykje verdfull kunnskap om utviklinga i nynorsk rettskrivinggjennom heile 1900-talet. Det er all grunn til å vere imponert over krafta og soliditeten i detarbeidet som er utført, som får ros for fagleg soliditet frå svært mange hald. Framlegget harden faglege tyngda og den breie politiske legitimiteten det må ha.Rettskrivingsnemnda har til punkt og prikke følgt den stramme framdriftsplanen styretfastsette i desember 2009. Arbeidet med 2012-normalen kan gjerne bli eit lærestykke imoderne samfunnsendring om korleis prosessar av dette slaget tener til å finne fram til klokeavgjerder i vanskelege spørsmål der meiningane er svært delte. Det er all grunn til å takke deimange hundre som har engasjert seg i arbeidet med ny rettskriving for nynorsk, og då allermest den nemnda som så solid og tillitsvekkjande har gjort det tyngste arbeidet: å ta stilling.BakgrunnDen nynorske rettskrivinga har vore revidert mange gonger, med særleg store endringar i1917, 1938 og 1959. Norsk språkråd tok på årsmøtet i 1997 til på arbeidet med å endre dennynorske rettskrivinga. Det er eit 14 år langt arbeid som no kan avsluttast med 2012-normalen.Eit normhierarki med hovudformer (seinare kalla læreboknormal) og sideformer varsett i system for nynorsk rettskriving frå 1917. Utover i 1960- og 70-åra konsolidertenynorskbruken seg rundt det som er blitt kalla ei midtlinje innanfor læreboknormalen. Detterepresenterte den viktigaste formaren av ei språknorm for nynorsk.Norsk språkråd la i 1997 til grunn at systemet med hovud- og sideformer skulle førastvidare. Læreboknormalen skulle vere trong og basert på skrifttradisjon, medan den samlarettskrivinga skulle ha stor valfridom, der aktuelle former skulle dominere i minst eitt av deifire dialektområda. I åra som følgde, gjorde Norsk språkråd fleire viktige vedtak om