2012-normalen for nynorsk rettskriving - Språkrådet

ut som framlegget til nemnda”. I den tidlege debatten om rettskrivinga tok mange til orde forverdien av stor individuell valfridom og gjorde denne ofte overordna det kollektive eitskriftspråk alltid må representere. Slike synspunkt blei det færre av etter kvart.I høyringsrunden blei framlegget kritisert for å vere både for lite vestlandsk og formykje vestlandsk. ”Eg tykkjer nemndi på ein del punkt nedprioriterer kjerneområdet”, skriv 16år gamle Bjørn Sandvik Sølsnæs i Sogn. Østfold Mållag og andre les derimot ”ei kraftig’vestlandifisering’” ut av framlegget. Denne kritikken mot det vestlandske har vore der nærsagt like lenge som nynorsk har vore skrive. Samstundes var der ein viss tendens ihøyringsfråsegnene til at det er frå dei områda der nynorsk blir brukt mest, at ønska kjem omein trong nynorsknormal.Slike motsetnader gjer at både nemnda og høyringsinstansar må kome til kort ispørsmålet om konsistent argumentasjon. I eitt tilfelle kan utbreiing i talemål vere detviktigaste, i eit anna kan det vere avgjerande kor mykje ei form er brukt i skrift. Nokre gongeravviser ein bruk som avgjerande argument, andre gonger skal nettopp bruken få avgjere.Likevel, med den store tekstsamlinga kunne nemnda i større grad enn før ta kunnskap omfaktisk bruk med i vurderingane. Ein høyringsinstans som Høgskolen i Bergen legg vekt på atdet ”må vere bruk av formene som skal avgjere, ikkje om formene fell saman medbokmålsformene”, og minner om at ”bokmålsnær” ikkje er det same som ”nynorskfjern”.Dette er likevel eit springande punkt, for spørsmålet blir då kva mekanismar som har gjort eiform vanleg i nynorsk. Her peikar mellom andre Noregs Mållag på at utgangspunktet forframlegget er ”ei rettskriving som er prega av tilnærmingspolitikken som er ført i Noreg deisiste 70–80 åra”. På den andre sida kan det vere ein fare for at ”ein gjer bokmålet til einusynleg normeringsinstans”, skriv Jon Peder Vestad, der enkelte former blir avviste fordi deiblir oppfatta som resultatet av påverknad frå bokmål.Høyringsfråsegnene syner nokre klare skilnader mellom dei profesjonelle og dei andrespråkbrukarane. Obligatorisk samsvarsbøying er i dag obligatorisk i læreboknormalen. Deiprofesjonelle språkbrukarane, som språkrettarar, Høgskolen i Hedmark og Høgskolen i Oslo,vil halde på denne regelen, likeins lærarar med språkleg grunnlag for det frå Vestlandet.Mange av dei andre som meiner noko om dette, stør framlegget frå nemnda om ei endring.Her sprikjer elles situasjonsanalysen frå at obligatorisk samsvarsbøying er lettast å lære til atfå meistrar samsvarsbøying. På dette punktet kan det sjå ut til at meiningane er like delte i2011 som dei var for ti år sidan.Forfattarane er blant dei mest synlege språkbrukarane. Særleg dei skjønnlitteræreforfattarane skriv innanfor ein hevdvunnen tradisjon for fri omgang medrettskrivingsnormalen. Same kva endringar som måtte kome, ville det altså få lite å seie fornynorsk rettskriving i skjønnlitteraturen. På den andre sida ønskjer nok også desse å skriveinnanfor normalen, og dei bør alle kunne ha dei same aksjane i det som gjeld. Truleg skriv deiskjønnlitterære forfattarane meir lik nynorsk enn nokon gong før i historia, men dei fleste harsine særtrekk.Instansar som dataprogramprodusenten Nynodata peikar på at nemnda har gjort lite utav det digitale perspektivet. Digitale språkverktøy er i dag sjølvsagde for nær sagt alle somskriv nynorsk. Skiljet mellom hovud- og sideformer har lenge vore fråverande i dei vanlegestavekontrollane; her kjem rettskrivingsnormalen på høgd med røynda. Større valfridomrepresenterer ikkje noko prinsipielt problem for utforminga av språklege datareiskapar, medmindre det dreiar seg om ord som er stava likt, men har ulik meining. Ut frå ein digitaltankegang meiner Nynodata det ikkje kan forsvarast å bruke frekvens som kriterium fornormering. I eit digitalt perspektiv har frekvens lite å seie fordi dei aktuelle programma ikkjevil trenge å ta omsyn til om ei form er mykje eller mindre brukt. I den endelege innstillingapresiserer nemnda noko av dette, og nemnda har lagt til grunn at ordbilete ein sjeldan møterpå i skrift, festar seg dårleg hos brukarane.