2012-normalen for nynorsk rettskriving - Språkrådet

Med ei slik organisering av arbeidet gav Språkrådet frå seg styringa over arbeidetutover det som følgde av mandatet. På førehand var uvissa stor om korleis dette ville gå, menpå ny viste det seg at når partsinteressene får kome til orde tidleg nok og blir inkluderte påalvor, blir også ordskiftet meir prega av respekt og forståing for andre sine synspunkt.Prosessen fekk då også mange til å skifte meining i store og små spørsmål. Av slikt står detrespekt.Open prosess, grundig dokumentasjon, brei deltakingÅ lage eit godt gjennomtenkt framlegg til ei samla rettskriving kan éin person gjere åleine.Fleire høyringsfråsegner er langt på veg slike framlegg. Det mest krevjande er å vinnetilslutning. Difor la Språkrådet stor vekt på at prosessen skulle vere så open som det varpraktisk mogleg å få til.Nemnda har spelt med opne kort heile vegen både i framgangsmåte, kjeldebruk,framlegg, førebels vedtak og endelege vedtak. Alle som ønskte å møte nemnda, fekk høve tildet, og nemnda tok også sjølv initiativ. I alt hadde nemnda 33 slike møte; i seg sjølvimponerande på så kort tid.Nemnda har hatt tilgjenge til store mengder digital dokumentasjon av skrivepraksisinnanfor nynorsk. Det dreiar seg om dei store arkiva til Norsk Ordbok, Nynorskordboka og eistor digital samling av nynorsk tekst frå alle sjangrar og tidsperiodar, eit såkalla tekstkorpussom inneheld på nær 86 millionar ord. Om lag 75 % av materialet i tekstkorpuset var mindreenn ti år gammalt. Fleire har hevda at mykje av tekstkorpuset er tekstar som er skrivneinnanfor læreboknormalen, men materialet inneheld få læreboktekstar og lite tekstar fråstatsinstitusjonar. NRK skriv i si høyringsfråsegn at ikkje noko frå dei er med, mentekstkorpuset har også eit visst innslag av materiale frå NRK.Verdien av slike undersøkingar blei kritisk kommentert i 2001–2003. Skriftleg praksismålt i frekvens er ikkje noko demokratisk uttrykk for ein folkevilje, heiter det i saksføreleggetom normering til årsmøtet i Norsk språkråd i 2002: ”Storparten av belegga forfrekvensmålingane er resultat av fastsette normer hos relativt få personar”. Det tekstmaterialetnemnda hadde tilgang til denne gongen, representerer ei så stor breidd at det ikkje kanavvisast ut frå ein slik argumentasjon. Fråværet av eitt eller to tydelege normsenter visertydeleg att i dei store tekstmengdene. Utan dette materialet hadde arbeidet teke meir tid, ogdet hadde vore vanskeleg å kontrollere faktagrunnlaget for mange vurderingar, somgeografisk utbreiing av former og kor mykje ei form er brukt. Samstundes har nemnda bruktmaterialet med stor varsemd.Nemnda møtte stor velvilje i arbeidet sitt. Berre på eitt punkt skar det seg, og det vareit viktig punkt. Nemnda fekk avslag på førespurnad til Utdanningsdirektoratet om innsyn ianonymiserte kopiar av eksamenssvar. Det var ei uheldig avgjerd, og den var merkeleg all dentid eit tilsvarande materiale frå eksamenskull kring 2000 blei frigitt for undersøking i førrerunden. Som ventande kunne vere synte den undersøkinga at slike upubliserte tekstar ermindre einsarta enn tekstar som er redigerte og publiserte. Avslaget hindra ein utdjupandeanalyse over tid av dette fenomenet.Rettskrivingsnemnda har brukt 15 månader. Dette høge tempoet var forsvarleg av togrunnar. For det første var det grundige forarbeidet i åra 2001–2003 med omfattandedokumentasjon av språkbruk og tendensar ein nødvendig føresetnad for å lage eit kunnskapsogforskingsbasert framlegg til ny rettskriving, og nemnda slapp då å ta til på eit nullpunkt.For det andre skulle prosessen vere open og inkluderande. Dreg det ut, misser prosessenmomentum, engasjementet falmar, og berre dei mest meiningssterke held ut. Det som skullevere ein open prosess, kunne dermed ende udemokratisk og lukka.Vår tids digitale kontakt- og omgangsformer gjorde at kven som helst når som helstkunne stille spørsmål eller seie si meining om arbeidet i nemnda. Djupast sett er dette også i