Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

Halide Edib-Adıvar, Yeni Turan’da yarattığı ve dönemin milliyetçi eril
söylemiyle uyum içinde olan bu “yoldaş kadın” tipini Ateşten Gömlek ve
Vurun Kahpeye romanlarında yeniden ele alacaktır.
B. Ateşten Gömlek’in Ayşe’si: Milliyetçi Kadının Temelörneği
Seviyye Talip, Handan, Yeni Turan ve Ateşten Gömlek’in kadını
merkeze alan anlatıları dikkatle incelenirse bu romanların belirli bir kadın
tipini yaratmaya hizmet ettikleri görülecektir. İnci Enginün de, “ ‘Kösem
Sultan’ın İki Edebî Eserdeki Yorumu” başlıklı makalesinde, Handan, Kaya ve
Ayşe'nin adeta aynı kadının açılımları olduğuna dikkat çeker:
Kanlı ihtilalleri nefretle karşılayan Halide Edib, Handan romanında
kanlı bir ihtilalci olmayı reddeden Handan’dan sonra, Yeni
Turan’da, sosyal alanda, terbiye ve siyaset sahasında, kansız
fakat köklü bir ihtilal temsilcisi olan Kaya örneğini yaratır. Bu tip,
daha sonra vatan müdafaası zarureti karşısında, kendi milletinin
yanında yer alan ve onunla birlikte savaşan Ateşten Gömlek’in
Ayşe’si olacaktır. (134)
Bu üçlemede Handan, aşkına rağmen iffetini, namusunu yitirmeyen
kadını temsil ederken Kaya, Turancılık ideolojisinin vücut bulmuş,
kadınlığından arınmış kadınını temsil eder. Ateşten Gömlek romanının kadın
kahramanı Ayşe, kişilik özellikleri bakımından Kaya ile örtüşüyor gibi görünür,
ancak Kaya’da tamamen yok edilmiş kadınlığın, Ayşe’de kendini zaman
zaman hissettirdiği belirtilmelidir. Deniz Kandiyoti, Ateşten Gömlek ve Vurun
Kahpeye’deki kadın kahramanlar için şunları söyler:
Üstelik ilk romanlarında psikolojik mücadele konusu olan dürtüler,
Ateşten Gömlek (1922), Vurun Kahpeye (1923) gibi kadın
31